आम्ही पाहिलेला दक्षिण कोरिया हा आणखी एक सुंदर देश. खरं सांगायचं तर आम्ही या देशातली फक्त सेऊल आणि बुसान दोन शहरं पाहिलीयेत. अगदीच नाही म्हणायला त्यांच्या आसपासचा थोडं प्रदेश हिंडलोय. त्यामुळं ‘देश पाहिला’ असं म्हणणं जरा धाडसाचंच होईल. पण या दोन शहरांमध्ये देखील खूप वेगळेपण आहे. जे अनुभवलं ते मांडावं इतका हा विलक्षण देश आहे. सेऊलमध्ये झालेल्या ऑलिंपिक खेळामुळे ते आपल्या चांगल्याच परिचयाचं आहे.
कोरियाच्या प्रवासासाठी वसंत किंवा पानगळीचा काळ सर्वात उत्तम. जुलै आणि ऑगस्टमधला पावसाळा टाळावा, कारण या काळात इथं पाऊस ‘पडत’ नाही कोसळतो. वर्षभरातील साधारण ६० टक्के पाऊस या दोन महिन्यांत पडतो. सप्टेंबर देखील योग्य नाही, कारण या काळात या भागात वादळांचा धोका असतो. नोव्हेंबरपासून थंडी पडायची सुरुवात होते. डिसेंबर-जानेवारीत ती वाढत जाते. थंडी इतकी कडाक्याची की कधी कधी तापमान उणे पंधरा वगैरे असतं. तशी बहुतेक वादळं सेऊलपर्यंत पोहोचत नाहीत, पण देशाच्या इतर भागात वादळ झालं तरी सेऊलमध्ये प्रचंड पाऊस पडून शकतो. तीच गोष्ट डोंगराळ भागाची. तिथं कधी अचानक पूर येईल याचा नेम नसतो. आपण जाण्याआधीच काळजी घेतलेली बरी.
सेऊल हे त्यांचं राजधानीचं शहर. तिथल्या इंचेऑन विमानतळावर तुम्ही उतरलात की देशाचं वेगळेपण जाणवायला लागतं. विमानतळ अत्यंत देखणा आणि तितकाच आधुनिक आहे. विमानतळावरून शहराच्या मध्यवर्ती भागात जायला अनेक साधनं उपलब्ध आहेत. विमानतळ मुख्य शहरापासून जरा लांब आहे. त्यामुळं वेगवान ट्रेनने जायलाही आपल्याला पाऊण तास लागतो. सगळ्या स्टेशनवर थांबणार्या ‘स्लो’ ट्रेनला साधारण तासभर लागतो. ट्रेनची तिकिटं आपल्या मानानं महाग आहेत. स्लो ट्रेन घ्यायला साधारण अडीचशे रुपये, तर जलद प्रवासाला साडेपाचशे रुपये मोजावे लागतात. अर्थात जर तुम्ही आशियाना किंवा स्थानिक कोरियन एअर या विमान कंपन्यांनी प्रवास केला असेल, तर तिकिटावर भरघोस सवलत मिळते. विमानतळावरच असलेल्या दुकानातून ‘टी कार्ड’ घेता येतं. हे कार्ड कुठल्याही प्रकारच्या दळणवळणाच्या साधनाने प्रवास करताना वापरता येतं.
इथं आपले आपण प्रवास करताना फारसा प्रश्न येत नाही. याचं पहिलं कारण म्हणजे मेट्रोचं प्रचंड जाळं. जगातलं तिसर्या क्रमांकाचं मेट्रोचं जाळं इथं आहे. बहुतेक मंडळी या जाळ्याचा पुरेपूर वापर करतात. गर्दीच्या वेळेस मेट्रो खचाखच भरलेल्या असतात. पण आपल्याला त्याची फारशी फिकीर वाटत नाही, कारण आपण गर्दीला चांगलीच सरावलेली माणसं. आणखी एक गोष्ट म्हणजे इथली जीपीएस सिस्टीम. ही इतकी मजबूत आहे की पत्ता असल्यावर चुकणं खरंच कठीण आहे. एका बाबतीत सावध असायला हवं. मेट्रो स्टेशनवर उतरलं की नेमकं कुठून बाहेर पडायचं हे पक्क माहित हवं. यासाठी कुठल्या एक्झिटचा उपयोग करायचा हे आधीच विचारून घेतलेलं बरं. कारण चुकीच्या बाजूनं बाहेर पडलात तर तुम्हाला योग्य ठिकाणी पोचायला चांगलाच वळसा घालून जायला लागतो. अर्थात बहुतेक जागी दिशादर्शक फलक असतातच.
इथला प्रवास सुकर असण्याचं दुसरं तितकंच महत्वाचं कारण म्हणजे इथली बहुतेक मंडळी बर्यापैकी चांगलं इंग्रजी बोलतात. त्यासाठी त्यांच्या सरकारने प्रयत्नपूर्वक एक कार्यक्रम राबवलेला आहे. त्यामुळं जपान किंवा चीनमध्ये जाणवणारी भाषेची अडचण इथं तितकीशी त्रास देत नाही. तुम्ही दोघातिघांना विचारलं की एकाला तरी आपलं म्हणणं समजतं आणि ते आपल्याला समजेल अशा इंग्रजीत संयुक्तिक उत्तरं देतात. भाषेवरून आठवलं, इथे मध्यवर्ती ठिकाणी राजा सेजोंगचा पुतळा आहे. त्या पुतळ्याच्या खाली राजाचा इतिहास सांगणारं एक दालन आहे. त्या दालनात तुम्ही गेलात आणि साधारण अर्धा तास तिथं घालवलात तर कोरियन लिपी बर्यापैकी ओळखता येईल, इतकं ज्ञान तुम्हाला मिळतं. अशी सोय फारच कमी ठिकाणी असावी.
इथल्या टॅक्सींबद्दल थोडं सांगायलाच हवं. इथं चंदेरी किंवा ऑरेंज रंगाच्या टॅक्सी साध्या टॅक्सी म्हणून गणल्या जातात. पण त्यात बसल्यावर कळतं की या तर आपल्याकडच्या टॅक्सीच्या मानानं कितीतरी आधुनिक आहेत. त्यातही चामड्यापासून बनवलेल्या गाद्या होत्या. शिवाय तुम्हाला सुरक्षित वाटावं अशा काही सुखसोयी होत्या. समोरच्या काचेवर डाव्या बाजूला ड्रायव्हरची सर्व माहिती लावलेली. म्हणजे न जाणो, तुम्हाला त्याने काही त्रास दिलाच तर तुम्ही त्याची तक्रार सहज करू शकाल. आपल्यासारख्या काळ्यापिवळ्यांच्या जवळ जाणार्या रंगांच्या टॅक्सी महागड्या म्हणून समजल्या जातात. त्यांची अवस्था किती चांगली असेल याचा आम्ही फक्त अंदाज बंधू शकत होतो. खरं सांगायला हरकत नाही. आम्ही पैसे वाचवणारे. त्यामुळं या महागड्या टॅक्सींच्या वाट्याला गेलोच नाही. सगळ्याच टॅक्सींमध्ये भाषेची अडचण होऊ नये याची सोय असते. तशा अॅप्सचे स्टिकर काचेवर लावलेले असतात. ज्या टॅक्सींवर हिरवे स्टिकर असतात, त्यांचे ड्रायव्हर बरंच चांगलं इंग्रजी बोलू शकतात. कारण त्यांना अमेरिकन सैनिकस्थळांवर प्रवेशाची मुभा असते आणि हा स्टिकर मिळवण्यासाठी उत्तम इंग्रजी येणं हा एक निकष असतो.
हान या नदीनं या शहराचे दोन भाग केलेले आहेत. अगदी ढोबळ मानानं बोलायचं झालं तर नदी शहराला सांस्कृतिकदृष्ट्याही दोन भागात वेगळी करते. उत्तरेकडचा हिस्सा जुना तर दक्षिणेकडचा अत्यंत आधुनिक असा. अर्थात हे विभाजन बरंचसं काल्पनिक आहे. जिथे तिथे आधुनिक इमारती, चकचकीत तावदानं आणि झगमगणारे जाहिरातीचे बोर्ड शहराच्या दोन्ही बाजूंना दिसतात. सेऊलच्या या आधुनिकपणाची एक आठवण आमच्या मनावर कायमची कोरली गेली आहे. थोडं विचित्र वाटलं तरी ती इथं मुद्दाम सांगावीशी वाटते. इथल्या एका चांगल्या हॉटेलमध्ये आम्ही राहिलो होतो. तिथं ‘दोन नंबर’ झाल्यावर बाकीचं उरकायला ‘इलेक्ट्रॉनिक’ सोय होती. म्हणजे टॉयलेट पात्राच्या बाजूला एक पट्टी होती. तुमचा कार्यभाग उरकला की तुम्ही एक बटन दाबायचं. खालून पाणी येऊन तुमचा तो भाग स्वच्छ करणार. दुसरं बटन दाबायचा अवकाश की खालून हवेचा झोत येऊन ती जागा सुकवणार. तुम्ही हाताचा उपयोग करण्याचं कारणच नाही. खरं सांगायला हरकत नाही. पहिल्यांदा हे वापरलं तेव्हा चांगलेच गोंधळून गेलो होतो! या अशा भलत्या बाबतीत इतक्या आधुनिकपणाची कल्पनाही केली नव्हती ना!
इथं हेही आवर्जून सांगायला हवं की कोरियन लोक वागण्या-बोलण्यात चांगलेच आधुनिक असले तरी आपली संस्कृती खूप मनापासून जपतात. एखादी कोरियन मुलगी एखाद्या कोरियन नसलेल्या माणसाचा हात धरून रस्त्यातून जाताना दिसली की बर्याचशा वयस्करांच्या नजरा आजही जोडप्याकडे वळतात. त्या वयस्करांच्या चेहर्यावरची नापसंती तेव्हा स्पष्ट दिसते. काहीजण तर त्यांच्या भाषेत पुटपुटतात. कोरियन मुळात बुद्धधर्माचे पाईक. पण त्यांच्यावर कन्फ्युशियस या त्यांच्या तत्ववेत्त्याचा विलक्षण पगडा आहे. ही मंडळी कन्फ्युशियसचे जीवनविषयक विचार आचरणात आणण्याचा सदोदित विचार करतात. वैयक्तिक तसेच सार्वजनिक आयुष्यात कमालीची स्वच्छता पाळतात. आपली संस्कृती खूप जुनी आहे याचा त्यांना खूप अभिमान आहे.
आम्ही विमानतळावरून शहरात येत असताना आम्हाला ‘टेडी बेअर’ म्युझियमचे काही जाहिरात फलक दिसलेले होते. ही कल्पना तशी नवी नाही. इंग्लंडमधल्या विम्बल्डन, थायलंड, जपान अशा अनेक ठिकाणी ही टेडी बेअरची संग्रहालयं आहेत. पण आमच्या हॉटेलच्या रिसेप्शनकडे चौकशी केली, तेव्हा कळलं की सेऊलमधलं म्युझियम जगातलं सगळ्यात मोठं आहे. तिथे टेडी बेअरचा इतिहास वगैरे रंजक पद्धतीनं सांगितला आहे. त्यामुळं त्या ठिकाणी जायची खूप इच्छा झाली. पण ते म्युझियम जेजू बेटावर आहे. आम्ही फार कमी वेळासाठी सेऊलमध्ये होतो. जेजू बेटाला भेट देण्याइतपत वेळ आमच्याकडे नव्हता. त्यामुळं आमचा हा बेत आणि लहानपणाच्या आठवणीत रमण्याची मनीषा तशीच राहून गेली.