• मुख्य पृष्ठ
  • बाळासाहेबांच्या कुंचल्यातून
  • संपादकीय

    रूळांवरून घसरलेल्या देशाचे काय होणार?

    बारसू पाकिस्तानात आहे काय?

    आता राष्ट्रीय जनगणना कधी?

    पुढे काय होणार?

    इतिहास क्षमा करणार नाही!

    मोहे डिग्री दिखाओ जी डिग्री दिखाओ!

    Trending Tags

  • कारण राजकारण

    जातगणना : एक चुनावी जुमला!

    मिट्टी में मिला देंगे ते ट्रम्पप्रणीत शस्त्रसंधी?

    टीव्हीवरचं लांच्छनास्पद ऑपरेशन धुडगूस!

    पंतप्रधान लागले प्रचाराला, प्रश्न विचारायचे कोणाला?

    जातनिहाय जनगणना, लबाडाघरचे आमंत्रण!

    आताही समस्या दिल्लीतच आहे, श्रीमान मोदीजी!

  • भाष्य

    नाय, नो, नेव्हर…

    सोमीताईचा सल्ला

    नाय, नो, नेव्हर…

    ‘मेडिक्लेम’वर बोलू काही…

    स्वस्तात डॉक्टर मिळतील कसे?

    नाय, नो, नेव्हर…

    Trending Tags

  • मनोरंजन

    दोघींच्या अस्तित्वाचं स्मशाननाट्य!

    पडद्यावरचा खरा नायक

    पडद्यावरचा खरा नायक

    सुपरहिट बालनाट्याचा पुनर्जन्म!

    पहिली ‘विनोदवीरांगना’!

    रखडलेल्या लग्नाची गोष्ट!

    वन अँड ओन्ली भारत कुमार

    वन अँड ओन्ली भारत कुमार

  • फ्री हिट
  • उचला कुंचला
  • मार्मिक विषयी
    • वर्गणीदार व्हा
    • जुने अंक
No Result
View All Result
  • मुख्य पृष्ठ
  • बाळासाहेबांच्या कुंचल्यातून
  • संपादकीय

    रूळांवरून घसरलेल्या देशाचे काय होणार?

    बारसू पाकिस्तानात आहे काय?

    आता राष्ट्रीय जनगणना कधी?

    पुढे काय होणार?

    इतिहास क्षमा करणार नाही!

    मोहे डिग्री दिखाओ जी डिग्री दिखाओ!

    Trending Tags

  • कारण राजकारण

    जातगणना : एक चुनावी जुमला!

    मिट्टी में मिला देंगे ते ट्रम्पप्रणीत शस्त्रसंधी?

    टीव्हीवरचं लांच्छनास्पद ऑपरेशन धुडगूस!

    पंतप्रधान लागले प्रचाराला, प्रश्न विचारायचे कोणाला?

    जातनिहाय जनगणना, लबाडाघरचे आमंत्रण!

    आताही समस्या दिल्लीतच आहे, श्रीमान मोदीजी!

  • भाष्य

    नाय, नो, नेव्हर…

    सोमीताईचा सल्ला

    नाय, नो, नेव्हर…

    ‘मेडिक्लेम’वर बोलू काही…

    स्वस्तात डॉक्टर मिळतील कसे?

    नाय, नो, नेव्हर…

    Trending Tags

  • मनोरंजन

    दोघींच्या अस्तित्वाचं स्मशाननाट्य!

    पडद्यावरचा खरा नायक

    पडद्यावरचा खरा नायक

    सुपरहिट बालनाट्याचा पुनर्जन्म!

    पहिली ‘विनोदवीरांगना’!

    रखडलेल्या लग्नाची गोष्ट!

    वन अँड ओन्ली भारत कुमार

    वन अँड ओन्ली भारत कुमार

  • फ्री हिट
  • उचला कुंचला
  • मार्मिक विषयी
    • वर्गणीदार व्हा
    • जुने अंक
No Result
View All Result
No Result
View All Result

मार्मिक’ वाचला की पोट भरायचं!

द्वारकानाथ संझगिरी by द्वारकानाथ संझगिरी
December 11, 2020
in मार्मिक हीरक महोत्सव
1
मार्मिक’ वाचला की पोट भरायचं!

 

एवढी साप्ताहिकं वाचूनही ‘मार्मिक’ कधी येतोय त्यावर डोळा असायचा. २०० शब्द जे पटकन सांगणार नाहीत ते एक व्यंगचित्र सांगत असे. आणि बाळासाहेबांसारखं रेखाटन असेल, बिनधास्तपणा असेल आणि रिडींग बिटविन द लाईनचं कौशल्य असेल तर ते अख्खा अग्रलेखसुद्धा एका चित्रातून मांडू शकत. दुसरं म्हणजे तुमच्या मनात होतं तेच एखादा व्यंगचित्रकार व्यक्त करून तुम्हाला खुदकन हसवतो, तेव्हा ते चित्र, ते साप्ताहिक आपलं वाटतं. त्या काळात ‘मार्मिक’बद्दल वाटणारा आपलेपणा हा या दोन गोष्टीतून आला होता.

‘मार्मिक’ या साप्ताहिकचं नाव घेतलं की माझ्या डोळ्यासमोर मी शाळेच्या युनिफॉर्ममध्ये येतो.

तो १९६७ चा काळ.

मी आणि काही मित्र आम्ही हिंदू कॉलनीतल्या किंग जॉर्ज शाळेतून घरी चालत यायचो. माझ्याबरोबर माझा मित्र प्रविण असायचा. मी शिवाजी पार्कला रहायचो. तो पुढे शारदाश्रममध्ये रहायचा. आठवड्यातून एकदा तरी आम्ही रानडे रोड, केळुस्कर रोडच्या नाक्यावरच्या वर्तमानपत्र विकणार्‍या स्टॉलवर धडकायचो. प्रविण ‘मार्मिक’ विकत घ्यायचा. तिथे तो वाचायचा. मग माझ्याकडे द्यायचा. आणि तो त्याच्या घरी जायचा, मी माझ्या घरी. तो घरी ‘मार्मिक’, घेऊन जात नसे ही गोष्ट अत्यंत ठळकपणे माझ्या मनावर बिंबलेली आहे. त्याचे वडील एका आघाडीच्या दैनिकाचे संपादक होते. कदाचित त्यांना मुलाने ‘मार्मिक’ वाचलेला आवडत नसावा.

तो माझा मित्र आजही राजकीयदृष्ट्या अत्यंत जागरूक आहे. त्याचं प्रचंड वाचन आहे. पुढे तो मार्क्सवादी झाला. समाजवादी चळवळीत त्याने भाग घेतला. आणि आता हे सर्वच वाद सामान्य माणसाचं भलं करायला अपयशी ठरलेत या टप्प्यावर तो आहे. पण एका जमान्यात ‘मार्मिक’ने त्याला अशी भुरळ घातली होती. ही भुरळ सर्वच तरुणांना घातली होती. ती भुरळ मध्यमवयातील मंडळींना सुद्धा घातली होती. आणि मध्यमवर्गासाठी तर ‘मार्मिक’मधली व्यंगचित्र हे त्यांच्याच मनातील विचार होते.

माझे वडील एका मोठ्या जाहिरातीच्या कंपनीत काम करत. ते आठवड्यातून एकदा घरी अनेक साप्ताहिकं आणत. ते शुक्रवारी घरी आले की त्यांची बॅग साप्ताहिकांनी भरलेली असायची. आणि त्यात काय असायचं? इलस्ट्रेटेड विकली, फिल्म फेअर, ब्लिटझ्, करंट, ईव्हज विकली, इकॉनॉमिक अँड पॉलिटिकल विकली वगैरे वगैरे. आणि हो त्यात एक शंकर्स विकली असे, पूर्णपणे व्यंगचित्राला वाहिलेलं ते साप्ताहिक होतं. केशव शंकर पिलाई नावाच्या व्यंगचित्रकाराने ते सुरू केलं होतं. १९४८ ते ७५ पर्यंत त्यांनी ते चालवलं. आणीबाणीत ते बंद केलं कारण सरकारला कदाचित व्यंगचित्राचे आघात परवडणारे नव्हते. पण गंमत पहा, त्याच आणीबाणीत १९७६ साली त्यांना पद्मविभूषण हा किताब मिळाला.

‘मार्मिक’ हे तसंच व्यंगचित्र साप्ताहिक होतं. बाळ केशव ठाकरे नावाच्या एका व्यंगचित्रकाराने सुरु केलेलं. व्यक्तिशः मला बाळासाहेबांची व्यंगचित्रांची शैली आवडायची. एक लक्षात ठेवा की त्या काळात आम्ही सर्व ती साप्ताहिकं वाचून काढत होतो. कारण ना टीव्ही होता, ना सोशल मीडिया.

एवढी साप्ताहिकं वाचूनही ‘मार्मिक’ कधी येतोय त्यावर डोळा असायचा. हे फार महत्त्वाचं आहे. त्याची दोन कारणं होती. एक म्हणजे लिखित शब्दापेक्षा चित्र, फोटो हे जास्त प्रभावी असतात. वर्तमानपत्र किंवा मासिक, पुस्तक उघडल्यावर आपलं पहिलं लक्ष हे चित्रावर जातं किंवा फोटोवर जातं. मग लेख वगैरे येतात.

एकेकाळी घरी ‘टाइम्स’ आला (हल्ली मी टाइम्स घेणं सोडून दिलंय.) की पहिलं लक्ष लक्ष्मणच्या व्यंगचित्रावर जायचं. तसंच मार्मिकचं होतं. २०० शब्द जे पटकन सांगणार नाहीत ते एक व्यंगचित्र सांगत असे. आणि बाळासाहेबांसारखं रेखाटन असेल, बिनधास्तपणा असेल आणि रिडींग बिटविन द लाईनचं कौशल्य असेल तर ते अख्खा अग्रलेखसुद्धा एका चित्रातून मांडू शकत. दुसरं म्हणजे तुमच्या मनात होतं तेच एखादा व्यंगचित्रकार व्यक्त करून तुम्हाला खुदकन हसवतो, तेव्हा ते चित्र, ते साप्ताहिक आपलं वाटतं. त्या काळात ‘मार्मिक’बद्दल वाटणारा आपलेपणा हा या दोन गोष्टीतून आला होता.

गंमत पहा, त्यावेळी आचार्य अत्रे हे प्रचंड मोठं वादळी व्यक्तिमत्त्व होतं. मी सोळा, सतरा वर्षांचा. त्यांचे किंचित चावट विनोद, कुणावरही बेधडक हल्ला करायची वृत्ती आणि त्याचबरोबर त्यांचं उच्च दर्जाचं साहित्य, त्यांचं वक्तृत्व, यामुळे तारुण्याच्या उंबरठ्यावरची आणि उंबरठा ओलांडलेली मुलं, मुली त्यांच्यावर लुब्ध होते. त्यांच्यासमोर उभे ठाकले होते बाळासाहेब. त्यावेळी खरं तर ते बाळासाहेब झाले नव्हते. ते बाळ ठाकरे होते. मार्मिकचे संपादक, प्रबोधनकार ठाकरे यांचे चिरंजीव. अत्रे जेव्हा आक्रमकपणे लिहीत तेव्हा ते नुसती आग ओकत. काहीही विधिनिषेध पाळत नसत. अत्रे – माटे, अत्रे – फडके, अत्रे – तटणीस (आलमगीर या साप्ताहिकाचे संपादक) हे वाद गाजले होते. वाद साहित्यातून सुरू होत आणि ते व्यक्तिगत स्तरावर येऊन थांबत. पण या वादामध्ये दोन लेखण्या तलवारी बनत.

अत्रे – ठाकरे वादात तलवारी वेगळ्या होत्या. एका ठिकाणी लेखणी तलवार होती, दुसरीकडे कुंचला. कुंचला प्रभावी ठरला. कारण एक छोटं व्यंगचित्र लेखाला पुरून उरायचं. मग त्या लेखामध्ये कितीही आगपाखड केलेली असो. त्यावेळी अत्रे नामोहरम झालेले मी पहिल्यांदा पाहिलं.

शिवसेनेसाठी हाच कुंचला सुरवातीला अत्यंत महत्त्वाचा ठरला. मार्मिकवर एक शेर लिहिलेला असायचा, ‘खिचो ना कमान को ना तलवार निकालो, जब तोप मुकाबिल है तो अखबार निकालो।’ संयुक्त महाराष्ट्राची चळवळ संपून महाराष्ट्र वेगळा झाला. मुंबई महाराष्ट्रात आली पण मराठी माणसाचे हाल कमी झाले नाहीत. नोकर्‍या मिळेनात. इतरांची मराठी माणसाकडे पहायची वृत्ती ही, ‘मुंबई तुमची, भांडी घासा आमची’ अशीच होती. त्यावेळी इतर कुठलीही तलवार हातात न घेता बाळासाहेबांनी कुंचला हातात घेऊन साप्ताहिक काढलं. ‘वाचा आणि थंड बसा’ या सदराखाली मराठी माणसावरचे अन्याय वेशीवर टांगले. आणि बघता बघता एक चळवळ आणि एक संघटना उभी राहिली. तरुणांची मनं कापरासारखी होतीच. कुणीतरी त्यांना पेटवायची गरज होती. ‘मार्मिक’चे अग्रलेख आणि व्यंगचित्र यांनी ती पेटवली. ते कापूर पेटवले गेले. आणि एक अशी संघटना उभी राहिली की ५३ वर्ष आजही उभी आहे. ‘मार्मिक’ या छोट्या रोपट्याला आलेलं हे प्रचंड मोठं फळ आहे.

मला १९६७ ची निवडणूक आठवते. अत्रे, डांगे, मेनन वगैरे राजकीयदृष्ट्या प्रचंड मोठ्या असलेल्या व्यक्तींना पाडण्यासाठी बाळासाहेबांनी चंग बांधला होता. त्यावेळची त्यांची व्यंगचित्र मला आजही आठवतात.

अत्रेंच्या पार्श्वभागावर एक जखमेवर लावतात अशी पट्टी ते दाखवायचे. ती पट्टी आणि डुक्कर सदृश्य चेहरा खूप बोलून जायचा. पण त्याच बाळासाहेबांनी अत्रे गेल्यानंतर ‘असा माणूस होणे नाही’ हा लिहिलेला अग्रलेख आणि अत्रेंचं काढलेलं एक व्यंगचित्र त्यावेळीही मनाला चटका लावून गेलं होतं आणि आठवलं की आजही तो चटका जाणवतो. १९६७ च्या निवडणुकीमध्ये अत्रे पडले, मेनन पडले, डांगे फार थोड्या मतांनी निवडून आले. ही जी मंडळी पडली होती या मंडळींना पाडण्यात ‘मार्मिक’चा हात खूप मोठा होता असं मला वाटतं.

त्याकाळामध्ये ‘मार्मिक’मधल्या तीन, चार गोष्टी मी आवडीने वाचत असे. एक म्हणजे वरचं मुखपृष्ठ आणि आतली व्यंगचित्र. एखाद्या व्यक्तीचं शारीरिक व्यंगसुद्धा म्हणजे मोठं नाक किंवा चेहरा किंवा आणखीन काही बाळासाहेब फार सुंदर दाखवत. आजही इंदिरा गांधी आठवल्या ना की मला बाळासाहेबांचं व्यंगचित्र आठवतं. त्यातलं ते त्यांचं नाक आठवतं. आमचा लाडका क्रिकेटपटू रमाकांत देसाई यांचं त्यांनी एक व्यंगचित्र काढलं होतं. आणि त्याखाली लिहलं होतं ‘डायनामाईट्स आर पॅकड् इन स्मॉल पॅकेट्स.’ किती सुंदर चित्र होतं ते. आजही मला असं वाटतं की रमाकांतच्या घरात ते लटकवलेलं आहे. रमाकांतवर बाळासाहेबांचं प्रेम होतं. रमाकांतचे इतर फोटो बाजूला आणि ते व्यंगचित्र बाजूला, अशी परिस्थिती आहे.

तर मी काय सांगत होतो, व्यंगचित्र पाहून झालं की मग मी अग्रलेख वाचायचो. प्रबोधनकारांकडून आलेली बाळासाहेबांची रोखठोक ठाकरी भाषा ही इतरांच्या शैलीपेक्षा वेगळी वाटायची. त्याच ‘मार्मिक’मध्ये ‘बोरीबंदरचा बेरड’ म्हणून एक सदर होतं. मला असं वाटतं की ते प्रमोद नवलकर लिहीत. ते प्रमोद नवलकर स्टाईलमध्ये नसे, बरचसं अग्रेसिव्ह असे. पण असे मस्त. आणि मग शेवटी मिटक्या मारत मी श्रीकांत ठाकरेंचं ‘सिने प्रिक्षान’ वाचायचो. शुद्ध निषाद या नावाने ते लिहायचे. फार फार धमाल यायची. एकेका सिनेमाची ते सालटं काढत तेव्हा अगदी हेच आपल्या मनात होतं असं वाटे. आपल्याला जे वाटलं ते त्यांनी अगदी मस्त मांडलं. कुणाचाही मुलाहिजा न ठेवता मांडलं, असं वाटत असे. ‘दिल दिया दर्द दिया’ या सिनेमावर लिहिताना त्यांनी ‘दिल भी दिया और दर्द भी दिया’ असं फार सुंदर लिहिलं होतं.

एकंदरीतच ‘मार्मिक’ हातात घेतला की कधी संपायचा कळायचंच नाही. ‘मार्मिक’ हा डेझर्टसारखा असायचा. इतर साप्ताहिकं वाचताना पोट भरायचं. पण तरीही पोटात एक जागा आम्ही डेझर्टसाठी ठेवायचो. आणि ते डेझर्ट खाऊन झाल्यानंतरच तृप्तीचा ढेकर द्यायचो. ते डेझर्ट अर्थातच ‘मार्मिक’ होतं. आता काळ बदलला, साप्ताहिकं गेली, मोठी मोठी साप्ताहिकं कोसळली. ‘मार्मिक’ची ज्योत ही छोटी का होईना तेवतच होती. पण आता ती पुन्हा मोठी होणार, नवं तेल ओतलं जाणार ही गोष्ट कळल्यानंतर प्रचंड आनंद झाला. कुठेतरी जुन्या भावविश्वाशी मी जोडलो गेलो.

या नव्या स्वरूपासाठी तुम्हाला लाख लाख शुभेच्छा!

Previous Post

‘मार्मिक’नं सांगितलेली ‘शिवसेने’ची गोष्ट!

Next Post

एका ‘भारी’ कल्पनेची अफाट भरारी!

Related Posts

“बाळासाहेबांकडून आम्ही आजही शिकतो आहोत”- उदय मोहिते
मानवंदना

“बाळासाहेबांकडून आम्ही आजही शिकतो आहोत”- उदय मोहिते

December 2, 2020
बाळासाहेबांची व्यंगचित्र हा महाराष्ट्राचाच नव्हे तर देशाच्या कला संपत्तीतील एक महत्त्वाचा ऐवज आहे-प्रशांत कुलकर्णी
मानवंदना

बाळासाहेबांची व्यंगचित्र हा महाराष्ट्राचाच नव्हे तर देशाच्या कला संपत्तीतील एक महत्त्वाचा ऐवज आहे-प्रशांत कुलकर्णी

December 2, 2020
टायगर जिंदा है…!
मानवंदना

टायगर जिंदा है…!

December 3, 2020
बाळासाहेबांची व्यंगचित्रे म्हणजे “साटकन् फटकारा”
मानवंदना

बाळासाहेबांची व्यंगचित्रे म्हणजे “साटकन् फटकारा”

December 3, 2020
Next Post
एका ‘भारी’ कल्पनेची अफाट भरारी!

एका ‘भारी’ कल्पनेची अफाट भरारी!

मी पंढरी ‘मार्मिक’चा

मी पंढरी ‘मार्मिक’चा

Please login to join discussion

POPULAR NEWS

  • हिंदुस्थानची महासत्तेच्या दिशेने वाटचाल, चीनचे राज्य येणार; बाबा वेन्गाची भविष्यवाणी…

    हिंदुस्थानची महासत्तेच्या दिशेने वाटचाल, चीनचे राज्य येणार; बाबा वेन्गाची भविष्यवाणी…

    0 shares
    Share 0 Tweet 0
  • मुंबई महाराष्ट्राचीच!

    0 shares
    Share 0 Tweet 0
  • नाचू कीर्तनाचे रंगी, ज्ञानदीप लावू जगी!

    0 shares
    Share 0 Tweet 0
  • पुत्र व्हावा ऐसा गुंडा!

    0 shares
    Share 0 Tweet 0
  • माझ्या आयुष्यातला कॅटलिस्ट : जयंत पवार

    0 shares
    Share 0 Tweet 0
  • Trending
  • Comments
  • Latest
हिंदुस्थानची महासत्तेच्या दिशेने वाटचाल, चीनचे राज्य येणार; बाबा वेन्गाची भविष्यवाणी…

हिंदुस्थानची महासत्तेच्या दिशेने वाटचाल, चीनचे राज्य येणार; बाबा वेन्गाची भविष्यवाणी…

December 26, 2020

मुंबई महाराष्ट्राचीच!

April 15, 2024
नाचू कीर्तनाचे रंगी, ज्ञानदीप लावू जगी!

नाचू कीर्तनाचे रंगी, ज्ञानदीप लावू जगी!

June 30, 2021

पुत्र व्हावा ऐसा गुंडा!

October 14, 2021
मर्मभेद करणारं व्यंगचित्र साप्ताहिक!

मर्मभेद करणारं व्यंगचित्र साप्ताहिक!

3
मार्मिक’ वाचला की पोट भरायचं!

मार्मिक’ वाचला की पोट भरायचं!

1
‘आयपीएल’चे फुसके बार !

‘आयपीएल’चे फुसके बार !

1
कुंडीत वटवृक्ष लावायची हौस हवी कशाला?

कुंडीत वटवृक्ष लावायची हौस हवी कशाला?

1

नाय, नो, नेव्हर…

May 15, 2025

चल उड जा रे पंछीऽऽऽ

May 15, 2025

राशीभविष्य

May 15, 2025

बोगस सर्व्हेने सर्व काही लुटले…

May 15, 2025
  • मुख्य पृष्ठ
  • बाळासाहेबांच्या कुंचल्यातून
  • संपादकीय
  • कारण राजकारण
  • भाष्य
  • मनोरंजन
  • फ्री हिट
  • उचला कुंचला
  • मार्मिक विषयी
    • वर्गणीदार व्हा
    • जुने अंक

Recent News

नाय, नो, नेव्हर…

May 15, 2025

चल उड जा रे पंछीऽऽऽ

May 15, 2025
No Result
View All Result
  • मुख्य पृष्ठ
  • बाळासाहेबांच्या कुंचल्यातून
  • संपादकीय
  • कारण राजकारण
  • भाष्य
  • मनोरंजन
  • फ्री हिट
  • उचला कुंचला
  • मार्मिक विषयी
    • वर्गणीदार व्हा
    • जुने अंक

© 2020 प्रबोधन प्रकाशन प्रा. लि.