लढवय्या महिलांचे स्फूर्तिस्थान

शिवसेनेचे नायगांवचे माजी शाखाप्रमुख, मित्रवर्य सुरेश काळे यांनी समाजमाध्यमावर हिंदुहृदयसम्राट शिवसेनाप्रमुख बाळासाहेब ठाकरे यांच्यासमवेतचे अ‍ॅडवोकेट सुधाताई चुरी यांचे छायाचित्र पाठविले आणि हृदयात एकदम धस्स झाले. गेल्या काही दिवसांपासून सुधाताईंची सतत आठवण येत होती. ज्येष्ठ राजकीय विश्लेषक विजय वैद्य आणि मी आम्ही दोघांनी सुधाताई यांची गोरेगांव येथील त्यांच्या निवासस्थानी भेट घेण्याची आणि भरपूर गप्पा मारण्याची इच्छा व्यक्त केली. परंतु त्या हल्ली कुणालाच भेटत नसल्याचे तसेच त्या आजारी असल्याचे सांगण्यात आले. आणि अखेर त्यांच्या निधनाची बातमी कानी आली.
शिवसेनेच्या प्रारंभीच्या काळातील सुधाताई चुरी यांचे योगदान खूप मोठे आहे. तसे गोरेगांव हे रणरागिणींचेच शहर म्हणावे लागेल. मृणालताई गोरे, सुधाताई चुरी, मोहिनी अणावकर अशा अनेक रणरागिणी गोरेगावातून राज्य, राष्ट्रीय पातळीवर चमकल्या. मृणालताई या ‘पाणीवाल्या बाई’ म्हणून ओळखल्या गेल्या. महागाई संयुक्त प्रतिकार महिला समितीच्या माध्यमातून मृणालताई, अहिल्याबाई रांगणेकर, प्रमिलाताई दंडवते, मंगलाताई पारेख, कमलताई देसाई यांनी तत्कालीन काँग्रेस सरकारला ‘दे माय धरणी ठाय’ करून सोडले होते. भाऊसाहेब वर्तक हे अन्न व नागरी पुरवठा मंत्री असताना सचिवालयात त्यांना घेराव घातला गेला होता. मोहिनी अणावकर या निहालभाई अहमद यांच्या नेतृत्वाखाली सर्वत्र आंदोलनात सहभागी होत होत्या. आताही त्या घर हक्क समिती आणि झोपडपट्टीवासीयांसाठी झगडत आहेत.
तोच वसा घेऊन सुधाताई चुरी या बाळासाहेब ठाकरे यांच्या खणखणीत नेतृत्वाखाली शिवसेनेचा विस्तार करण्यासाठी १९६६पासून झटत होत्या. शिवसेना महिला आघाडीप्रमुख म्हणून त्यांचे कार्य जबरदस्त होते. सुधाकरराव नाईक मुख्यमंत्री होते आणि त्यांनी राज्यात महिला आयोगाच्या स्थापनेसाठी पुढाकार घेतला आणि एक सर्वपक्षीय समिती स्थापन केली. मी दैनिक ‘सामना’तर्पेâ मंत्रालय आणि विधिमंडळ या ठिकाणी राजकीय प्रतिनिधी म्हणून कार्यरत होतो. सुधाकरराव नाईक यांनी पत्रकार परिषद घेतली आणि त्यात महिला आयोगाच्या स्थापनेसाठी समिती स्थापन करण्यात येत असल्याचे जाहीर केले. सुदैवाने या पत्रकार परिषदेला मी त्यांच्या शेजारीच बसलो होतो. ही समिती सर्वपक्षीय आहे का? असे मी सुधाकररावांना विचारले. त्यांनी होकार दिला. मग मी या समितीत शिवसेना-भाजप युतीचे कुणीही नाही, हे त्यांच्या निदर्शनास आणून दिले. त्यावर त्यांनी मला नावे सुचवा असे सांगताच शिवसेनेच्या सुधाताई चुरी आणि भारतीय जनता पक्षाच्या जयवंतीबेन मेहता ही दोन नावे सुचविली. सुधाकरराव नाईक यांनी मनाचा मोठेपणा दाखवीत तात्काळ ही दोन्ही नावे पत्रकारांसमोर जाहीर केली आणि ही दोन्ही नावे शासन निर्णयात समाविष्ट होतील असे स्पष्ट केले.
दुसर्‍या दिवशी मुंबईमधील एका प्रथितयश दैनिकात माझे नाव वगळून हा किस्सा प्रसिद्ध झाला. आपली नावे समितीवर कशी आली याची या दोघींना कल्पना नव्हती. बाळासाहेब ठाकरे आणि तमाम शिवसैनिकांचे श्रद्धास्थान माँसाहेब मीनाताई ठाकरे यांच्या प्रमुख उपस्थितीत व मार्गदर्शनात गोरेगाव येथे एनएससी येथे गटप्रमुखांच्या मेळाव्यात योगायोगाने सुधाताई चुरी भेटल्या. मी त्यांना हा घोषणेचा किस्सा सांगितला.
२०१४च्या विधानसभा निवडणुकीच्या पार्श्वभूमीवर ज्येष्ठ गुजराती पत्रकार निरुबेन झिंजुवाडिया अदेसरा यांनी मला ‘टीव्ही-९ गुजराती’ या वाहिनीवर ज्येष्ठ राजकीय विश्लेषक म्हणून चर्चेसाठी बोलावले होते. योगायोगाने भाजपच्या नेत्या म्हणून माजी केंद्रीय मंत्री जयवंतीबेन मेहताही चर्चेत सहभागी झाल्या होत्या. त्यावेळी गप्पा मारत असताना त्यांनासुद्धा हा किस्सा सांगितला. ‘तरीच म्हटलं आमचं नाव काँग्रेस राजवटीत कसं आलं?’ अशी या दोन्ही महिला नेत्यांची प्रतिक्रिया होती. यातून सुधाकररावांचा दिलदारपणा आणि या दोन्ही महिला नेत्यांची काम करण्याची तडफ दिसून आली. सुधाताई चुरी मात्र नंतर मागेच राहिल्या. त्यांना तशा अर्थाने सत्तेत मानाचे पान मिळू शकले नाही. मीनाताई कुळकर्णी सुद्धा मागेच राहिल्या. सुधाताई चुरी या खणखणीत झुंझार रणरागिणीच्या पवित्र स्मृतींना मानाचा मुजरा!