घरातल्या नव्या पिढीला वेगवेगळ्या देशांतले, नवे पदार्थ चाखून बघायचे असतात. या पिढीने शिक्षणाच्या आणि नोकरीच्या निमित्ताने बाहेर राहताना वेगवेगळ्या चवींचा आस्वाद घेतलेला असतो. आपल्या भारतीाय (त्यातही आपल्याला सवय असलेल्या महाराष्ट्रीयन, उत्तर भारतीय किंवा दक्षिण भारतीय) चवीच्या जेवणाशिवाय इतर ठिकाणचे अस्सल जेवण करताना त्या चवींची सवय नसल्याने बर्‍याच वेळा असे नवे पदार्थ आपल्याला आवडत नाहीत. बर्‍याच आशियाई पदार्थांमध्ये फर्मेंट केलेले (आंबवलेले) सॉस किंवा घटक वापरले जातात, हे पदार्थ कधीकधी तीव्र चवीचे किंवा वासाचे असतात. आपल्याकडे ईशान्येकडच्या काही ठिकाणी असे काही घटक पदार्थ वापरतात. आपल्याला सवय नसल्याने या चवी खूप तीव्र वाटू शकतात. युरोपियन देशांमध्ये फारच कमी प्रमाणात मसाले/ सॉस किंवा हर्ब्ज वापरले जातात. बर्‍याच पदार्थांमध्ये त्या हर्ब्जचा हलकासा स्वाद असतो. आपल्या भारतीय जिभेला हे जेवण फार सपक वाटते. अशा वेगळ्या चवीच्या बहुतांशी पदार्थांचे आपण भारतीयीकरण केलेले आहे. आपल्याकडच्या चायनीजला वेगळं इंडियन चायनीज असं नाव आहे. आपल्याकडच्या इटालियन किंवा इतर युरोपियन पदार्थांमध्येही एखाद्या लसणाच्या पाकळीऐवजी जरा सढळ हाताने चव जाणवेल इतपत लसूण घालणे, एकापेक्षा जास्त हर्ब्ज घालणे, सोबत जास्त प्रमाणात सॉस देणे असे थोडे फार बदल केले जातात.
मेक्सिकन पदार्थ मात्र त्यांच्या घटकपदार्थांमुळे आपल्या भारतीय चवीशी खूप साधर्म्य साधणारे वाटतात. यातल्या बहुतांशी पदार्थांमध्ये मिरच्या, लसूण, टॉमॅटो, कोथिंबीर या घटकांचा भरपूर वापर केलेला असतो. जिरे, धणे, चिली फ्लेक्स, दालचिनी हे भारतीय अन्नामध्ये वापरले जाणारे मसाल्याचे पदार्थ मेक्सिकन खाद्यपदार्थांमध्ये बर्‍याच वेळा वापरले जातात. याशिवाय राजमा किंवा त्याच्याशी साधर्म्य साधणारे बीन्सचे प्रकार, मक्याचे पीठ असे उत्तर भारतीय जेवणातील घटकसुद्धा मेक्सिकन अन्नपदार्थांमध्ये प्रामुख्याने वापरले जातात. तिखट, किंचित आंबट, थोडे चटपटीत चवीचे बरेच पदार्थ मेक्सिकन खाद्यसंस्कृतीत दिसतात. त्याचमुळे बहुदा फारसा बदल न करता मेक्सिकन पदार्थ भारतीय आवडीने खाऊ शकतात. अ‍ॅव्हाकाडो, मेक्सिकन ऑरेगॅनोसारखे काही स्थानिक हर्ब्ज आणि चीजच्या बर्‍याच पदार्थांमध्ये केलेल्या वापरामुळे मेक्सिकन पदार्थ पूर्णपणे भारतीय चवींचे नसले तरी भारतात लोकप्रिय घटकांच्या वापरामुळे आपल्याला आपलेसे वाटू शकतात.
मेक्सिकन/ स्पॅनिश खाद्यपदार्थांमध्ये टाकोज, बरिटो, केसादिया, एन्चिलादा, तॉर्तिया, नाचोज, साल्सा, ग्वाकमोली इत्यादी पदार्थ जगभर प्रसिद्ध आहेत. यातले सगळेच पदार्थ काही आरोग्यदायी म्हणता येणार नाहीत. पण त्या पदार्थांमध्ये थोडे बदल करून चविष्ट आणि आरोग्यदायी मेक्सिकन पद्धतीचे किंवा मेक्सिकन खाद्यसंस्कृतीचा प्रभाव असलेले पदार्थ आपण बनवू शकतो. या पदार्थांपैकी तॉर्तिया म्हणजे मक्याच्या पिठाच्या पातळ चपात्या, त्या आपल्याला चपात्या किंवा फुलक्यांची आठवण करून देऊ शकतात. बर्‍याच ठिकाणी या तॉर्तिया मक्याच्या पिठाऐवजी मैद्याच्याही बनवल्या जातात. या चपात्यांमध्ये चिकन किंवा इतर मांसाचे प्रकार, मक्याचे दाणे, वेगवेगळ्या भाज्या, बीन्स किंवा राजमा, चीझ असे काही पदार्थ भरून त्यांची गुंडाळी करून बरिटोसारखा पदार्थ तयार केला जातो. मक्याच्या पिठाच्या चपात्या तशा आरोग्यदायी म्हणता येऊ शकतात, पण यासाठी लागणारं पीठ आपल्याकडे मिळणार्‍या मक्याच्या पिठापेक्षा वेगळं असतं. यासाठी एका वेगळ्या प्रकारे मक्याचे दाणे उकडून, वाळवून मग त्याचे पीठ केले जाते. सगळीकडे हे पीठ मिळू शकत नाही. काही ठिकाणी मैद्याच्या चपात्या पण वापरल्या जातात. गव्हाच्या पिठाचे पातळ फुलके वापरूनही आपण बरिटो बनवू शकतो.
टाकोजसाठीही विकतचे टाको शेल न वापरता घरी गव्हाच्या पिठाचे फुलके करून मऊ टाको बनवता येतात. असेच तॉर्तियाऐवजी फुलके वापरून केसादियाही करता येऊ शकतात. बरिटो रोल न बनवता बरिटोमध्ये घालायचे सगळे पदार्थ भातावर घालून बरिटो बोल बनवला जाऊ शकतो. साधारणत: बरिटोमध्ये चिकन किंवा मांसाचा प्रकार (शाकाहारामध्ये यात आपण पनीर किंवा टोफू घालून प्रयोग करून बघू शकतो), परतलेल्या भाज्या (सहसा कांदा आणि लाल-पिवळ्या ढोबळ्या मिरच्या, थोडा लसूण, जिरे पूड, लिंबू आणि तिखट/ चिली फ्लेक्स परतून घेतात), टॉमॅटो साल्सा किंवा पिका दे गालो (एवढं मोठं आणि फॅन्सी नाव असलेला हा पदार्थ म्हणजे कांदा-टॉमॅटो कोशिंबीर आहे. बारीक चिरलेला कांदा, टॉमॅटो, हिरव्या मिरच्या, कोथिंबीर, मीठ, ऑलिव्ह ऑइल, लिंबाचा रस आणि हवा असल्यास थोडा चिरलेला लसूण एकत्र करून ही कोशिंबीर करतात. रिफ्राइड बीन्स (शिजवलेला राजमा किंवा चवळी किंवा यांच्याशी साधर्म्य असलेले बीन्स थोडे मॅश करून थोड्या कांद्याबरोबर परतवून हे रिफ्राइड बीन्स बनवतात. चवीसाठी यात चिरलेला लसूण, तिखट, जिरे पूड, लिंबाचा रस आणि कोथिंबीर घातली जाते), चीझ किंवा सावर क्रीम (हे मिळत नसेल तर थोडा चक्का/ बांधलेलं, पाणी काढलेलं घट्ट दही आणि पनीर एकत्र ब्लेंड करून वापरता येऊ शकतं) घालतात. याचसोबत यात अवाकाडोच्या फोडी किंवा त्यापासून बनवलेले ग्वाकामोली, भात, वाफवलेले स्वीट कॉर्न आणि हवे असल्यास लेट्युससारख्या कच्च्या भाज्याही आपण घालू शकतो.
बरिटो बोल बनवताना साधा भात किंवा मेक्सिकन लेमन कोरिएंडर राइस बोलमध्ये ठेवून त्यावर यातले हवे ते पदार्थ रचून एक चवीष्ट वन मील डिश बनवता येऊ शकते.
शाळेच्या डब्यासाठी व्हेज केसादिया हा एक मुलांना आवडू शकेल असा खूप सोप्पा पर्याय आहे. यासाठी मशरूम, कांदा, रंगीत ढोबळ्या मिरच्या, स्वीट कॉर्न या आणि अशा इतर काही भाज्या थोडा लसूण, तिखट, जिरे पूड, कोथिंबीर आणि लिंबाचा रस घालून परतून घ्याव्यात. भाजीत पाणी राहू देऊ नये. मोठ्या आकाराची चपाती किंवा फुलका बनवून त्याच्या अर्ध्या भागावर ही भाजी पसरवावी. वरून चीझ घालावे. चपाती दुमडून बंद करावी. थोड्या तेलावर किंवा बटरवर हा केसादिया दोन्ही बाजूंनी भाजून घ्यावा. वाढताना किंवा डब्यात देताना याचे दोन तुकडे करून द्यावेत. सोबत खायला साल्सा द्यावा.
बीन सलाड (भारतीय पद्धत)
साहित्य :
सलाडसाठी – अर्धी वाटी राजमा (नुसत्या राजमाऐवजी राजमा + चवळीही घेता येईल), अर्धी वाटी वाफवलेले स्वीट कॉर्न, बारीक चिरून लाल, पिवळी आणि हिरवी सिमला मिरची (सगळ्या मिळून एक-दीड वाटी), एक कांदा बारीक चिरून, एक टोमॅटो बारीक चिरून, हवे असल्यास ऑलिव्ह्ज.
खाकरा नाचोजसाठी – दोन तीन शिळे फुलके, थोडं तेल, मीठ, गरम मसाला / तिखट/ पिरी पिरी सिझनिंग.
ड्रेसिंगसाठी – एक हिरवी मिरची बारीक चिरून, थोडे चिली फ्लेक्स, लाल तिखट, जिरा पावडर, मिर्‍याची पूड, मीठ, अर्ध्या लिंबाचा रस, थोडी साखर किंवा पंजाबी शक्कर/ गुळाची पावडर, एक दोन लसणाच्या पाकळ्या बारीक चिरून किंवा किसून, ३-४ चमचे एक्स्ट्रा व्हर्जिन ऑलिव्ह ऑइल, भरपूर बारीक चिरलेली कोथिंबीर.
कृती : राजमा ३-४ तास पाण्यात भिजवून, थोडं मीठ घालून कुकरमध्ये व्यवस्थित मऊ शिजवून घ्यावा. एका बोलमध्ये शिजवलेला राजमा (त्यातलं पाणी घेऊ नका), वाफवलेले स्वीट कॉर्न आणि बारीक चिरलेल्या सगळ्या भाज्या एकत्र करा.
ड्रेसिंगसाठीचे सगळे साहित्य एकत्र करा आणि चमच्याने फेटून घ्या. जास्त प्रमाणात करणार असाल तर ब्लेंडरनी पण फेटता येईल. हे ड्रेसिंग सलाडमध्ये मिक्स करा. वरून हवे असल्यास थोडे पिकल्ड ऑलिव्ह्ज घाला. खाकरा नाचोज करायला फुलक्यांचे त्रिकोणी तुकडे करून घ्यावेत. एका फुलक्याचे आठ तुकडे होतात. तव्यावर २-३ थेंब तेलात हे तुकडे दाबून दोन्ही बाजूंनी कुरकुरीत होईपर्यंत शेकावे. एका प्लेटमध्ये हे तुकडे काढून त्यावर थोडे मीठ, तिखट आणि आवडीचा मसाला भुरभुरावा. सर्व्ह करताना बोलमध्ये मध्यभागी सलाड आणि बाजूने हे खाकरा नाचोज असे सर्व्ह करावे.
लेमन कोरिएंडर राईस
साहित्य : अर्धी वाटी तांदूळ (किंवा दोन वाट्या तयार भात), एक कांदा (ऐच्छिक), २-३ लसणाच्या पाकळ्या, एक लिंबू, भरपूर कोथिंबीर, मीठ, लाल मिरच्या किंवा चिली फ्लेक्स (ऐच्छिक), ऑलिव्ह ऑइल, मीठ.
कृती : जाड बुडाच्या भांड्यात भात शिजवायला ठेवावा. कांदा घालायचा असल्यास आधी भांड्यात बारीक चिरलेला कांदा परतून मग आधणाचे पाणी आणि भिजवलेले तांदूळ घालून भात शिजवावा. भात शिजवताना त्यात थोडे ऑलिव्ह ऑइल घालावे. साध्या पाण्याऐवजी हा भात चिकन ब्रॉथमध्ये शिजवल्यास जास्त चांगली चव येते. भात मोकळा शिजल्याबरोबर पसरट भांड्यात काढावा. चमच्याने भात मोकळा करावा. १-२ मिनिटे भात थंड झाल्यावर त्यात किसलेल्या किंवा बारीक चिरलेल्या लसणाच्या पाकळ्या आणि किसलेली लिंबाची साल घालावी आणि मिसळून घ्यावे. एखादी लसणाची पाकळी आणि थोडी कोथिंबीर लिंबाच्या रसाबरोबर मिक्सरमध्ये वाटून घ्यावी. उरलेली कोथिंबीर बारीक चिरून घ्यावी. चिरलेली आणि वाटलेली कोथिंबीर भातात मिसळावी. हवे असल्यास यात थोडे चिली फ्लेक्स किंवा लाल मिरची बारीक चिरून घालता येईल.
टॉमॅटो साल्सा
साहित्य : २ टॉमॅटो, १ कांदा, हिरव्या मिरच्या (मेक्सिकन हालपिनो मिरच्या मिळाल्यास त्या वापराव्या), लिंबाचा रस, चिमूटभर साखर, मीठ, लसणाची १ पाकळी, कोथिंबीर, चमचाभर टॉमॅटो पेस्ट (ऐच्छिक – रंग यावा म्हणून.)
कृती : टॉमॅटो आणि कांदा मोठे तुकडे करून थोड्या तेलावर भाजून घ्यावेत. भाजताना यात मिरच्याही घालू शकतो. गॅसवर भाजण्याऐवजी ओव्हन किंवा एअरफ्रायर वापरून कांदा-टॉमॅटो भाजता येईल. मिरच्यांचे प्रमाण तिखटपणा किती हवा यावर ठरवावे. हा साल्सा थोडा तिखटच छान लागतो. भाजलेले टॉमॅटो, कांदा, मिरच्या चॉपर किंवा फूड प्रोसेसरमध्ये वाटावे. अगदी मऊ चटणीसारखे न वाटता ओबडधोबड वाटावे. यात बारीक चिरलेली लसणाची पाकळी, चिरलेली कोथिंबीर आणि चवीप्रमाणे मीठ आणि चिमूटभर साखर घालून मिक्स करावे. रंग यावा म्हणून यात चमचाभर टॉमॅटो पेस्ट घालता येते. टॉमॅटो पेस्टऐवजी थोडं टॉमॅटो केचपसुद्धा घालता येईल. केचप घालणार असाल तर साखर घालू नका. यात लिंबू पिळून मिक्स करावे. टॉमॅटो आणि कांदा न भाजता सगळे जिन्नस चॉपरमध्ये बारीक करून कच्चा साल्साही करता येतो.
याचप्रमाणे वाफवलेल्या स्वीट कॉर्नमध्ये बारीक चिरलेला कांदा आणि लाल ढोबळी मिरची घालून कॉर्न साल्साही बनवता येतो. यात चवीसाठी एखादी लसणाची पाकळी, लिंबाचा रस, मीठ, भरपूर कोथिंबीर आणि हिरवी मिरची घालावी. अशाच पद्धतीने वाफवलेल्या स्वीट कॉर्नऐवजी आंब्याच्या फोडी (आंबट गोड चवीचा आंबा घ्यावा) घालून मँगो साल्सा बनवला जातो.