• मुख्य पृष्ठ
  • बाळासाहेबांच्या कुंचल्यातून
  • संपादकीय

    रूळांवरून घसरलेल्या देशाचे काय होणार?

    बारसू पाकिस्तानात आहे काय?

    आता राष्ट्रीय जनगणना कधी?

    पुढे काय होणार?

    इतिहास क्षमा करणार नाही!

    मोहे डिग्री दिखाओ जी डिग्री दिखाओ!

    Trending Tags

  • कारण राजकारण

    नरेंद्र मोदी हे खरे काँग्रेसनिष्ठ!

    काँग्रेस कमबॅक करणार?

    विधानसभा जिंकल्या तरी लोकसभेची वाट खडतरच!

    श्रेय खेचण्याच्या हव्यासाची परिणती!

    चुनाव है तो मुमकिन है!

    चुनाव है तो मुमकिन है!

    लढेगी इंडिया, जीतेगा भारत!

    लढेगी इंडिया, जीतेगा भारत!

  • भाष्य

    नाय, नो, नेव्हर…

    गरमागरम गुळाची पोळी

    कृष्ण-सुदामाची टिप!

    पंचांगातील विनोद

    ‘धर्मवीर-२’ गद्दारीच्या उदात्तीकरणासाठी!!

    कर्जबुडव्यांचे काय करायचे?

    Trending Tags

  • मनोरंजन

    मराठीत उसळतेय ‘महिलापटांची’ लाट!

    लोककलाकारांचा अप्रतिम जागर!

    मसाला चित्रपट रेसिपी

    ‘बँडिट क्वीन’ जिवंत आहे!

    शरद पवारांच्या हस्ते ‘सत्यशोधक’ सिनमाचा टिझर लाँच

    शरद पवारांच्या हस्ते ‘सत्यशोधक’ सिनमाचा टिझर लाँच

    दोन नवरे, फजिती ऐका!

  • फ्री हिट
  • उचला कुंचला
  • मार्मिक विषयी
    • वर्गणीदार व्हा
    • जुने अंक
No Result
View All Result
  • मुख्य पृष्ठ
  • बाळासाहेबांच्या कुंचल्यातून
  • संपादकीय

    रूळांवरून घसरलेल्या देशाचे काय होणार?

    बारसू पाकिस्तानात आहे काय?

    आता राष्ट्रीय जनगणना कधी?

    पुढे काय होणार?

    इतिहास क्षमा करणार नाही!

    मोहे डिग्री दिखाओ जी डिग्री दिखाओ!

    Trending Tags

  • कारण राजकारण

    नरेंद्र मोदी हे खरे काँग्रेसनिष्ठ!

    काँग्रेस कमबॅक करणार?

    विधानसभा जिंकल्या तरी लोकसभेची वाट खडतरच!

    श्रेय खेचण्याच्या हव्यासाची परिणती!

    चुनाव है तो मुमकिन है!

    चुनाव है तो मुमकिन है!

    लढेगी इंडिया, जीतेगा भारत!

    लढेगी इंडिया, जीतेगा भारत!

  • भाष्य

    नाय, नो, नेव्हर…

    गरमागरम गुळाची पोळी

    कृष्ण-सुदामाची टिप!

    पंचांगातील विनोद

    ‘धर्मवीर-२’ गद्दारीच्या उदात्तीकरणासाठी!!

    कर्जबुडव्यांचे काय करायचे?

    Trending Tags

  • मनोरंजन

    मराठीत उसळतेय ‘महिलापटांची’ लाट!

    लोककलाकारांचा अप्रतिम जागर!

    मसाला चित्रपट रेसिपी

    ‘बँडिट क्वीन’ जिवंत आहे!

    शरद पवारांच्या हस्ते ‘सत्यशोधक’ सिनमाचा टिझर लाँच

    शरद पवारांच्या हस्ते ‘सत्यशोधक’ सिनमाचा टिझर लाँच

    दोन नवरे, फजिती ऐका!

  • फ्री हिट
  • उचला कुंचला
  • मार्मिक विषयी
    • वर्गणीदार व्हा
    • जुने अंक
No Result
View All Result
No Result
View All Result

व्यंगचित्र क्षेत्रातले राजा हरिश्चंद्र

- संजय मिस्त्री

Nitin Phanse by Nitin Phanse
June 1, 2022
in भाष्य
0

कार्टूनिस्ट कंबाईनची स्थापना १९८३ साली झाली. शिवसेना भवन, दादर, मुंबईला त्यावेळी महाराष्ट्रात मोजकेच अगदी हाताच्या बोटांवर मोजता येण्याइतकेच व्यंगचित्रकार होते. बहुतेक व्यंगचित्रकार त्यावेळी पन्नाशीच्या पुढचे म्हणजे ज्येष्ठ म्हणता येतील असे होते. त्याचं कामही जबरदस्त. प्रभाशंकर कवडी, द. अ. बंडमंत्री, बाळ राणे, मोहन रेळे, बोरगांवकर, प्रभाकर ठोकळ अशी अनेक निवडक दर्जेदार व्यंगचित्रे काढणारी नावे. त्यावेळी संमेलनात तरूण आणि पुढे-पुढे करणारे व्यंगचित्रकार म्हणजे मी, विवेक मेहेत्रे, सुरेश क्षीरसागर, खलील खान, इ. त्या संमेलनात माझी आणि विवेक मेहेत्रेशी मैत्री झाली. आम्ही जवळपास समवयस्क, दोघेही २०-२२ वर्षांचे होते. त्याआधी विकास सबनीस मला दादरला `आस्वाद’ हॉटेलजवळ भेटले होते. त्यांनी सांगितले की आम्ही दादरला एक व्यंगचित्रकार मेळावा घेत आहोत, तू ये. त्याप्रमाणे मी नेहमीप्रमाणे वेळेच्या अगोदर गेलो होतो.
विवेक मेहेत्रेने मला ज्येष्ठ व्यंगचित्रकारांना टॅक्सीने घेऊन यायला सांगितले. मी ज्येष्ठ व्यंगचित्रकार वसंत हळबे यांच्या दादरच्या घरी गेलो. ते चित्रकथा रेखाटत होते- टिंकल कॉमिक्ससाठी. ती ते कशी रेखाटतात, ते त्यांनी मला दाखविले. म्हणाले, `बस. मी जरा तयारी करतो.’ त्यांची वन रूम किचन होती. त्यांना बहुतेक तीन मुली. त्याही सुंदर. त्यामुळे माझा वेळ तसा चांगला गेला. त्यांना टॅक्सीने घेऊन सेनाभवनात आलो. मुलींनाही टॅक्सीत बसायला सांगत होतो. पण त्या म्हणाल्या `जागा पुरणार नाही. आम्ही चालत येतो.’ त्यामुळे हळबेंना शिवसेना भवनात आणले आणि दुसर्‍या ज्येष्ठ व्यंगचित्रकाराला आणण्याच्या मोहीमेवर निघालो.
त्या निमित्ताने विवेक मेहेत्रे आणि मी जवळ आलो. दर रविवारी आम्ही दादरला भेटत असू. चौपाटीवरची भेळ खात असू आणि कार्टूनिस्ट कंबाइन ही नव्याने स्थापन झालेली संस्था कशी पुढे नेता येईल याविषयी चर्चा करीत असू. एक दिवस पुण्याला पूनम हॉटेलात एक दिवसाचा व्यंगचित्रकार मेळावा घेण्याचे ठरले. मी, विवेक, क्षीरसागर पुण्याला गेलो. त्यावेळी बाहेरून आलेल्या व्यंगचित्रकारांची, स्थानिक व्यंगचित्रकार आपल्या घरी सोय करीत असत. आम्ही तिघे हरिश्चंद लचके यांच्या एरंडवणा येथील `मंदाकिनी’ बंगल्यात राहिलो. त्यांनी आमची उत्तम बडदास्त ठेवली. एवढंच नव्हे, तर त्यांच्या उच्चशिक्षित मुलाने आम्हाला प्रत्येकाला एकेक करीत पूनम हॉटेलवर सोडले.
त्यानंतर एकदा विकास सबनीस अध्यक्ष असताना म्हणाले, `हरिश्चंद्र लचके यांना ७५ वर्षे झालीत. त्यांचा आपण तिकडे जाऊन सत्कार करू या. त्याप्रमाणे सुप्रसिद्ध व्यंगचित्रकार गवाणकर, विकास सबनीस आणि मी लचकेंच्या बंगल्यावर गेलो. पण तिथे बंगला दिसेना. तिथे मोठ्ठा टॉवर झाला होता आणि एका भव्य मजल्यावर लचके राहात. त्यांच्या भव्य हॉलमध्ये आम्ही तिघांनी सत्कार केला. तेव्हाही त्यांनी आमचं लक्षात राहील असं आतिथ्य केलं.
`मार्मिक’च्या पहिल्या अंकाचं प्रकाशन तत्कालीन मुख्यमंत्री यशवंतराव चव्हाण यांच्या हस्ते झालं. त्यावेळी ते म्हणाले होते, `आम्ही हरिश्चंद्र लचके यांची व्यंगचित्रे पाहात मोठे झालो.’ इतका मोठा व्यंगचित्रकार. लचके कुर्डुवाडीच्या भूम गावातले. १९२१ साली, म्हणजे १०१ वर्षांपूर्वी त्यांचा जन्म झाला. गेल्या वर्षी त्यांची जन्मशताब्दी झाली. पण कोरोनाकाळामुळे ती त्यांच्या योग्यतेला साजेशा पद्धतीने साजरी करता आली नाही, याची खंत आहे. लचके लहान होते, तेव्हा आपल्याकडे नियतकालिके फार नव्हती. त्यामुळे रद्दीही इंग्लंडमधून म्हणजे परदेशातून यायची. त्या रद्दीत व्यंगचित्रे असलेली पाने लचके पाहात. त्यातून त्यांना व्यंगचित्रांची आवड निर्माण झाली. घरची परिस्थिती बेताची. आई हातमागावर नोकरी करून घर चालवत असे. त्या कठीण परिस्थितीत लचके यांनी व्यंगचित्र कलेचं वेड कमी होऊ दिलं नाही. व्यंगचित्रे पाठवता-पाठवता अखेरीस `किर्लोस्कर’ मासिकात त्यांचे एक व्यंगचित्र प्रसिद्ध झाले. शं. वा. किर्लोस्कर हे महाराष्ट्राचे आद्य व्यंगचित्रकार, त्यांचे प्रोत्साहन त्यांना मिळाले. १९४३मध्ये त्यांनी जे. जे. स्कूल ऑफ आर्टमधून जी. डी. आर्टचा कोर्स पूर्ण केला. सुरुवातीला त्यांना औध संस्थानातील कोट्याळकर आणि पुरम या शिक्षकांचे मार्गदर्शन मिळाले.
`उद्यम’ मासिकाने त्यांची अनेक व्यंगचित्रे छापली. त्यानंतर हंस, मोहिनी अशा अनेक मासिकांतून त्यांची दर्जेदार व्यंगचित्रे छापून यायला लागली. सुरुवातीला त्यांनी राजकीय व्यंगचित्रेही काढली. १७ ऑगस्ट १९४५ला त्यांचे राजकीय व्यंगचित्र टाइम्स ऑफ इंडियाच्या पहिल्या पानावर छापून आलं होतं.
`हसा आणि लठ्ठ व्हा’, `गुदगुल्या’, `हसा मुलांनो हसा’, `हसा आणि हसवा’ असे त्याचे व्यंगचित्र संग्रह प्रकाशित झाले आहेत. त्यांनी काही वर्षापूर्वी व्यंगचित्रपट बनविण्याचा प्रयत्न केला होता. तो आर्थिकदृष्ट्या यशस्वी झाला नाही. पण फिल्म्स डिव्हिजनशी संपर्क साधून व्यंगचित्रांचे फिल्म युुुनिट, अ‍ॅनिमेशनपट युनिट चालू करण्यासाठी पाठपुरावा केला. त्यांची अनेक व्यंगचित्रे काळाच्या कसोटीवर उतरली आहेत, आजही ती पाहिल्यावर चेहर्‍यावर हसू फुलतं, त्यांची कल्पना रसिकांची दाद घेते. व्यंगचित्रकाराचा याहून मोठा सन्मान कोणता?

Previous Post

वात्रटायन

Next Post

थांबला तो जिंकला

Related Posts

भाष्य

नाय, नो, नेव्हर…

December 8, 2023
भाष्य

गरमागरम गुळाची पोळी

December 8, 2023
भाष्य

कृष्ण-सुदामाची टिप!

December 8, 2023
भाष्य

पंचांगातील विनोद

December 8, 2023
Next Post

थांबला तो जिंकला

खवय्यांच्या आवडीचा कुर्मा

POPULAR NEWS

  • हिंदुस्थानची महासत्तेच्या दिशेने वाटचाल, चीनचे राज्य येणार; बाबा वेन्गाची भविष्यवाणी…

    हिंदुस्थानची महासत्तेच्या दिशेने वाटचाल, चीनचे राज्य येणार; बाबा वेन्गाची भविष्यवाणी…

    0 shares
    Share 0 Tweet 0
  • अजिंक्य रहाणेच्या कॅप्टन्सीवर दिग्गज खूश, नेटकऱ्यांनीही केले कौतुक

    0 shares
    Share 0 Tweet 0
  • समिती सिंह शुभम

    0 shares
    Share 0 Tweet 0
  • माझ्या आयुष्यातला कॅटलिस्ट : जयंत पवार

    0 shares
    Share 0 Tweet 0
  • मर्मभेद करणारं व्यंगचित्र साप्ताहिक!

    0 shares
    Share 0 Tweet 0
  • Trending
  • Comments
  • Latest
हिंदुस्थानची महासत्तेच्या दिशेने वाटचाल, चीनचे राज्य येणार; बाबा वेन्गाची भविष्यवाणी…

हिंदुस्थानची महासत्तेच्या दिशेने वाटचाल, चीनचे राज्य येणार; बाबा वेन्गाची भविष्यवाणी…

December 26, 2020
अजिंक्य रहाणेच्या कॅप्टन्सीवर दिग्गज खूश, नेटकऱ्यांनीही केले कौतुक

अजिंक्य रहाणेच्या कॅप्टन्सीवर दिग्गज खूश, नेटकऱ्यांनीही केले कौतुक

December 26, 2020
समिती सिंह शुभम

समिती सिंह शुभम

April 22, 2021
माझ्या आयुष्यातला कॅटलिस्ट : जयंत पवार

माझ्या आयुष्यातला कॅटलिस्ट : जयंत पवार

September 8, 2021
मर्मभेद करणारं व्यंगचित्र साप्ताहिक!

मर्मभेद करणारं व्यंगचित्र साप्ताहिक!

3
मार्मिक’ वाचला की पोट भरायचं!

मार्मिक’ वाचला की पोट भरायचं!

1
‘आयपीएल’चे फुसके बार !

‘आयपीएल’चे फुसके बार !

1
कुंडीत वटवृक्ष लावायची हौस हवी कशाला?

कुंडीत वटवृक्ष लावायची हौस हवी कशाला?

1

नाय, नो, नेव्हर…

December 8, 2023

नानानाऽऽ ना!

December 8, 2023

राशीभविष्य

December 8, 2023

सोर्स कोडची चोरी होते तेव्हा…

December 8, 2023
  • मुख्य पृष्ठ
  • बाळासाहेबांच्या कुंचल्यातून
  • संपादकीय
  • कारण राजकारण
  • भाष्य
  • मनोरंजन
  • फ्री हिट
  • उचला कुंचला
  • मार्मिक विषयी
    • वर्गणीदार व्हा
    • जुने अंक

Recent News

नाय, नो, नेव्हर…

December 8, 2023

नानानाऽऽ ना!

December 8, 2023
No Result
View All Result
  • मुख्य पृष्ठ
  • बाळासाहेबांच्या कुंचल्यातून
  • संपादकीय
  • कारण राजकारण
  • भाष्य
  • मनोरंजन
  • फ्री हिट
  • उचला कुंचला
  • मार्मिक विषयी
    • वर्गणीदार व्हा
    • जुने अंक

© 2020 प्रबोधन प्रकाशन प्रा. लि.