नरुद्दिन आणि दुनळ

मोहम्मद नरुद्दीन आणि पंडित दुनळ तसे बालपणीचे दूरस्थ यार दोस्त. त्यांची दोस्ती जमली कधी हा प्रश्न विश्वाच्या उत्पत्तीइतकाच गहन आणि किचकट. त्यामुळे त्यात पडणं मूर्खाचं काम नाही. शहाण्याला वेळ नाही. असं म्हणतात की दुनळ आणि नरुद्दीन यांनी जो पहिला ‘ट्यँ’हो फोडला त्यातच त्यांची फ्रिक्वेन्सी मॅच झाली. आणि दोघांस ह्या विश्वात आपण एकटे नसू, याची शाश्वती मिळाली. पुढे रांगू लागल्यावर एकाने जामाबादेत माती खाल्ली तर दुसर्‍याने नरकापुरात लीद. इतर मुलं रांगता रांगता शेजारच्या घरात डोकावून ‘ह्यँ?’ करत मित्र शोधायची, तर नरुद्दीन काडीपेटीला तारा गुंफून त्यातून सिग्नल अख्ख्या विश्वात सोडायचा. त्याची ही थ्येरी उचलून दुनळने बाजारात विकली नि दूरध्वनीचा शोध लागला. पण थ्येरी विकल्यामुळे त्याचं श्रेय मोहम्मद नरुद्दीनला कधीच मिळालं नाही. पण नरुद्दीन विश्वाला जन्नत मानणारा बंदा. त्याला अश्या फुटकळ बाबींचं श्रेय घेण्यात दिलचस्पी कधीच नव्हती. पुढे हिंडू फिरू लागल्यावर नरुद्दीनने ख्याली खुशाली विचारण्यास दुनळला मेल केला. दुनळ जात्याच लोभी. त्यानं ती संदेश यंत्रणा अभ्यासून ती कुणा कफल्लकाला ब्रेडच्या बदल्यात विकली, नि काय आश्चर्य? त्यानंतर डिजिटल क्रांती घडली नि घरोघर न्यीमेळ आयडी पोहोचला. पण तो संदेश वाचायचा कसा? म्हणून नरुद्दीनच्या सल्ल्याने दुनळने चारदोन टाळक्यांना संगणक शोधण्यास लावले आणि काही दिवसांनी विश्वाला संगणक मिळाले. आणि वायरी जोडून आंतरजाल. बालवयात एकाने खळगुट पाणी विकलं तर दुसर्‍याने त्यात ब्रेड बुडवून खाल्ले. दोघांचं शिक्षण मुक्त, बेबंद पद्धतीनेच झालं. एक मित्र-मैत्रिणींच्या गराड्यात रमायचा, दुसरा डोंगर कडे-कपारीत. पुढे तरुणपणात यशावकाश त्यांची लग्नं घरच्यांनी लावून दिली. म्हणजे कशी? निदान जबाबदारीने भानावर येतील ह्या अपेक्षेने. पण हाय! दोघांना विश्वाची रुखरुख इतकी लागलेली असायची की बैलानं शिवळा सांडून पळ काढावा तसा एकाने प्रपंचातून पळ काढला, तर दुसर्‍याला आपण नेमके किती प्रपंच हाकतोय याचा अंदाज येईना. पुढे मागे नरुद्दीनने विश्वासाठी भिकारपण स्वीकारलं तर दुनळने दिवाळखोरी. त्यावेळी डांबरी सडकेने अनवाणी चालताना नरुद्दीनला सौरऊर्जेचा शोध लागला, त्यानं दुनळला मन की बात ऐकवली. दुनळ लोभ्याने त्यातून धन की बात काढली आणि आयडिया बाजारात एक क्वार्टरसाठी विकली. आज दुनळचा जो कोणी इळ्योन मित्र आहे तो त्याच तंत्राचा वापर करून कुबेर झाला. पुढे समुद्रसपाटी ते डोंगरमाथा फिरताना विद्यापीठांचा फोन आला की तुमची पंडित डिग्री पिकवून शिजवून तयार आहे, असाल तेथून इकडं या आणि ही बला घेऊन जा. त्या निरोपावर मोहम्मद नरुद्दीन तेथे गेले. त्यांनी एक कागद स्वत:कडील एका पेटीत सरकवला तो पलीकडल्या फटीतून खाली पडला. काय आश्चर्य? त्यावर पदवी वगैरे मजकूर छापून आलेला दिसला. तो प्रसंग नरुद्दीनने दुनळला सांगितला, त्याने त्याचाही ‘बाजार’ केला आणि डिजिटल प्रिंटर जन्मले. तिथून ते सैन्यात भरती होईपर्यंत इतिहास सांगण्यासारखा नसल्याने किंवा त्यावर कुणी अंधारझोत टाकलेला नसल्याने कथा पुढे नेऊयात. यथावकाश भीक मागण्याच्या उपक्रमाला कंटाळून व नवीन काही शोधण्याच्या उर्मीने व ‘वही बनायेंगे’च्या घोषात मोहम्मद नरुद्दीन दारोदार वर्गण्या गोळा करू लागला. लोकं देखील ‘वही बनायेंगे’च्या नशेत वा मोहात यांना जास्तीच्या रकमा देऊ लागले. त्यातून फकीर मोहम्मद नरुद्दीन अमीर झाला. तो दुनळचा शोध घेत अमोरस्थानला भेटून आला. पण हाय! फ्रिक्वेन्सीच्या गफलतीमुळे नि मोहम्मद नरुद्दीनच्या हायपरसॉनिक स्पीडमुळे दुनळची थोडक्यात चुकामुक झाली. पण चलाख पंडित दुनळच्या नजरेतून ही बाब सुटली नाही. त्याने त्याच्या अमोरस्थान देशीला एक ‘देशी’ घोट साठी हे तंत्र देखील विकलं नि हायपरसॉनिक मिसाईल घडवली गेली.
पुढे सुभेदारदारी चाकरी करता करता अचानक मोहम्मद नरुद्दीनच्या बडबोल्या स्वभावामुळे त्याला सुभेदारी मिळाली. त्याने ती बेईमाने मिन्नतवारे करत ती टिकवली. त्यासाठी प्रसंगी अग्निकुंडात आपल्या राजधर्माची नि निष्पाप प्रजेची धुनी पेटवली. लोभी पंडित दुनळ मात्र चाचपतच राहिला. सुभेदारी करता करता मोहम्मद नरुद्दीन फार पकला. त्याला राजधानी खुणावू लागली. बादशाहीची स्वप्नं पडू लागली. त्यातून त्याने काही झोलाछाप माणसं भाड्याने जमवून राजधानीत हैदोस घातला नि खिळखिळी सत्ता उलथवून तो बादशाह झाला. त्यापासून प्रेरणा घेत पंडित दुनळ देखील अमोरस्थान मिळवायला नरकापुरातून वाशिपुरात धडकला आणि यथावकाश त्याने अमोरस्थानची गादी मिळवून दाखवली.
पण… अल्लाहच्या मनात काही निराळंच चाललेलं असावं. त्याने दोन सख्ख्या दूरस्थ मित्रांना मैत्रीची केवळ चार निर्भेळ वर्षे देऊन त्या पुढे त्याचीच कुर्बानी मागितली असावी. कारण अमोरस्थानात चार वर्षे अघोरी सत्ता गाजवल्यावर पंडित दुनळ एक कर्मदरिद्री जगन्नाथन भयदानकडून वाशिपुर हरला, अगदी त्यासाठी मोहम्मद नरुद्दीनने उघड रसद पुरवून देखील. त्यानंतर पंडित दुनळ काही काळ विजनवासात गेला. अगदी तो संपला, अशा वावड्या उठल्या. इकडे नरुद्दीन ‘गम’मध्ये अमोरस्थानच्या राजा जगन्नाथन भयदानसोबत जुळवून घेत नव्या राजाच्या महाराणीस हिरे-जडजवाहीर देववून त्यांत दुसरा पंडित दुनळ शोधू बघत होता. पण मस्कापुरातील ओळ्तेपीर मतीनच्या धाकाने दोघांत फार सलगी, मैत्र झालंच नाही. तिकडे मित्र बेवफा झाल्याच्या न्यूनगंडाने पंडित दुनळने विजनवासात चार वर्षे तळमळत काढली. पण तो त्याला इळ्योन नावाचा कुबेर साथीदार गवसला नि त्याचे ग्रह पालटले. त्याने पुन्हा नव्या ताकदीने वाशिपुरावर आक्रमण केलं नि जराजर्जर झालेली जगन्नाथन भयदानची सत्ता उलथवून लावली. त्याच्या विजयाची खबर ब्रम्हांडी पोहोचली. चर्चा दिगंतात चालली.
पण… त्याने एकवारही आपल्या जीवश्चकंठश्च दूरस्थ मित्रास बादशाह मोहम्मद नरुद्दीनला संदेश पाठवला नाही की त्याचे हाय प्रिâक्वेन्सीचे सिग्नल बघितले नाही. त्यामुळे किमान राज्याभिषेकाच्या समारोहात आपल्याला मित्र म्हणवून प्रथम स्थान मिळावं, आपल्या मैत्रीच्या पर्वास पुन्हा एकवार सुरुवात व्हावी, यासाठी मोहम्मद नरुद्दीनने आपल्या खासमखास वकीलास ज्याशुक्रोद्दीनास वाशिपुरास धाडले. ज्याशुक्रोद्दीन कमालीचा चिवट आज्ञाधारक राजसेवक. एकवेळ जिते जी जन्नत मिळाली तरी बेईमानी करणार नाही. प्रसंगी कारकूनाच्या हाटेलीत थांबून शिळा पिझ्झा खाऊन त्याने बादशहाची कामगिरी करू पाहिली. मोहम्मद नरुद्दीनास इष्ट ते हासिल करण्यासाठी स्वतःत एक हेर जागवला. ठिकठिकाणची खबर काढून पुन्हा दोन्ही मित्रांस विश्वाच्या कल्याणासाठी एकत्र आणण्याचं भयंकर अवघड काम करण्यासाठी झोकून दिलं. कधी नुसत्या संदेहाने ज्याशुक्रोद्दीन एखाद्या इसमास थांबवून वा भेट घेऊन पंडित दुनळ आणि मोहम्मद नरुद्दीनच्या दोस्तीच्या कथा ऐकवून इमोशनल करायचा की ती व्यक्तीही दोघांची पुन्हा भेट घडवून आणण्यास साहाय्य करण्याचं कबूल करायची. पण हाय! त्यास जे भेटले ते सर्व सामान्य वा अतिसामान्य अमोरस्थानी! त्याची भेट अपवादानेच कुणा दरबारीच्या मंत्र्यासोबत झाली. त्यातही त्यांनी केवळ हसण्याचंच सौजन्य दाखवलं. कुणीही किमान मेजवानी देण्याची वा ऐकून घेण्याची तयारी दाखवली नाही. एकजणाने उद्धटपणे ओळ्तेपीर मतीनचे हुजरे म्हणजे अमोरस्थानचे दुश्मन अशी संभावना केल्याने ज्याशुक्रोद्दीन खजील झाला. खालमानेनं मुक्कामी गेला.
वाशिपुरात घडणार्‍या बित्तंबातम्या मोहम्मद नरुद्दीन रोजच्या रोज अशिउद्दीनकडून जाणून घेत होता. पंडित दुनळ आपणाला राज्याभिषेकास बोलविणार नसल्याचं एव्हाना कळून आल्याने तो प्रचंड अस्वस्थ होत गमभरे नग़मे ऐकत बसलेला असताना एकेदिवशी दिवाण अशिउद्दीन आत कुर्निसात करत आला. नरुद्दीनचे डबडबलेले डोळे बघून त्याच्या गमचं आणि ‘तू बेवफा तो नहीं?’ गाण्याचं कनेक्शन त्याने विचारलं. त्यावर हमसून हमसून रडताना नरुद्दीनने त्याला ज्याशुक्रोद्दीनने पाठवलेली राज्याभिषेक प्रसंगी आमंत्रितांची यादी दाखवली. त्यात स्वतःचं नाव नसल्याचं सांगत तो धाय मोकलून रडला. एक यारदोस्त असा कसा बेवफा झाल्याचं विचारत तो मोठमोठ्याने इतरांस लाखोली वाहू लागला. ते बघून अशिउद्दीनचं काळीज द्रवलं. त्याने मोहम्मद नरुद्दीनला संबंधित प्रकरणाचा बदला घेण्याचं सुचवलं. आधी नरुद्दीनने चमकून आणि तितक्याच शंकेने अशिउद्दीनकडे पाहिलं. पण त्याच्या बेवफाईला बेवफाईने उत्तर देण्याच्या डबल धमाका स्कीमचं त्याला कवतिक वाटलं, आणि हे स्वतःस का सुचलं नाही याचं वैषम्य!
पण अशिउद्दीनने असं सांगितलं काय की बादशाह मोहम्मद नरुद्दीन खात्री पटली की बेवफाई मारी जायेगी?
त्याचं उत्तर अशिउद्दीन आपल्या खाश्या बैठकीत कायम देतो. तो सांगतो, आम्ही त्या प्रसंगी येऊ घातलेल्या जम्हूरियतच्या पुण्यतिथीस हिंडूनेसनच्या राजास आमंत्रित करण्याचा सल्ला दिला. त्याने अमोरस्थानला कायमचा सबक मिळाला नि बादशहा नरुद्दीनना थंडक!