प्रचंड आढेवेढे, नाराजीनाट्य, आजारी पडणे, बरे होणे, गावी जाणे, परत येणे, परत आजारी पडणे, मग वर्षावर मीटिंग घेणे, शेवटपर्यंत सस्पेन्स ठेऊन प्रसिद्धीचा फोकस स्वत:भोवती ठेवणे इतके सायास मावळते मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे करावे लागले. अखेर कोणत्याही निमंत्रणपत्रिकेत नामोल्लेख नसतानाही लाचार होऊन शपथविधी सोहळ्यात मुकाट्याने सामील व्हावे लागले आणि उपमुख्यमंत्रीपद स्वीकारून स्वत:स पदावनत करून घेत शपथ घ्यावी लागली. या शपथविधी सोहळ्यातील शिंदे यांची दयनीय अवस्था आमच्यासारख्या विरोधकांनाही पाहवली नाही. पंतप्रधान मोदींनी तर शिंदेला खेटून जाऊनही ढुंकूनही न पाहता थेट फडणवीस आणि अजित पवारांशी हस्तांदोलन केले. शिवसेनेचा कधीकाळचा वाघ आज शेळी झालेला पाहून महाराष्ट्राची मान शरमेने खाली गेली. अखेर वर्षा निवासस्थान जड अंत:करणाने सोडणे भाग पडून फडणवीस व भाजपाचे अंकित होऊन मिळेल ते खाते स्वीकारून पाच वर्षासाठी हा धर्मवीरांचा तथाकथित पट्टशिष्य अग्निपथ योजनेतील कंत्राटी अग्निवीर म्हणून भाजपाचे जोखड मानेवर ठेऊन वाटचाल करणार आहे.
शिंदे यांना मुख्यमंत्रीपद मिळणार नाही, असे दिल्लीचे त्यांचे अधिपती मोदी-शहा यांनी आधीच ठणकावून सांगितले होते आणि गुमानपणे आम्ही टाकतो ते तुकडे चघळत बसा, नाही तर तुमचाही गेम करू, असे ठणकावताच शिंदेंचा बंडोबा थंडोबा झाला! तशी भाजपला शिंदेंच्या पाठिंब्याची मुळीच गरज उरलेली नव्हती. २०२२ची परिस्थिती वेगळी होती. त्यावेळी भाजपचे १०५प्लस आमदार असतानाही भाजपने ४० गद्दार आमदारांच्या सरदाराला मुख्यमंत्रीपद दिले ते काही मूर्ख नव्हते. आपल्या पक्षाशी धोकेबाजी करून व पक्षप्रमुखाच्या पाठीत खंजीर खुपसण्याची मर्दुमकी शिंदे अँड कंपनीने गाजवली होती. ज्या कामधेनूने त्यांना प्रेम दिले, पदं बहाल केली आणि २० वर्षे आमदारकी, मंत्रीपद दिले, पोरसवदा मुलाला खासदारकी दिली- तीही एकदा नव्हे तर दोन वेळा- त्यांच्याशी द्रोह करून भाजपाचे चरणदास झाल्याचे इनाम म्हणून मुख्यमंत्रीपदाचे गाजर दिले. त्यांच्यावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी फडणवीस यांना उपमुख्यमंत्रीपद देऊन वेसण घातली होती.
भाजपला मुंबई वेगळी करून केंद्रशासित करण्यात मोठा अडसर होता तो बाळासाहेब ठाकरेंच्या शिवसेनेचा. तसेच मुंबईची बाजारपेठ व महसुलावर मोदी-शहांची वक्रदृष्टी होतीच. जे महाराष्ट्रद्वेष्ट्या मोरारजी देसाईंना जमले नाही ते मोदी-शहांनी शिंदेंना फितुर करून साध्य केले. अखंड शिवसेना दुभंगली, मग बाकीचे हेतू साध्य करणे सहजसाध्य होते. कारण शिंदे यांना शिवसेना व धनुष्यबाण मिळवून देऊन त्यांना अंकित करून ठेवले आहे. शिंदे यांनी भाजपच्या मदतीने ५७ जागा मिळवताच त्यांना पुन्हा मुख्यमंत्रीपदाची स्वप्नं पडू लागली होती. त्यांचे शागीर्द संजय शिरसाट व दीपक केसरकर हे शिंदेच मुख्यमंत्री झाले पाहिजेत, असा राग आळवू लागले होते, नवससायास करून विलापही करू लागले होते. शिंदे नाराज असल्याच्या अफवा पेरू लागले. परंतु भाजपच्या आलाकमानने त्यांना २०२२च्या उपकारांची आठवण करून दिली. ५७ आमदार निवडून आले यात तुमच्या कर्तृत्वापेक्षा भाजपच्या कूटनीतीचे मोठे श्रेय आहे. तुमच्या पाठिंब्याची गरज नाही. आमचे १३२ व ५ अपक्षांचा पाठिंबा मिळून १३७ आहेत, त्यात अजित पवार यांच्या ४१ आमदारांची भर पडून १७८ संख्याबळ होते. याची जाणीव करून दिली.
आपला भाजपापुढे निभाव लागत नाही आणि जास्त ताणले तर जे उद्धव ठाकरेंच्या शिवसेनेचे केले, तसे पक्षाचे नाव व चिन्ह गोठवून भाजपात विलिन होण्याची नामुष्की येईल, याची कल्पना येताच शिंदे यांनी मानभावीपणाचा आव आणत ‘मी मुख्यमंत्रीपदाचा दावा सोडून देत आहे,’ असे जाहीर केले. वास्तविक शिंदेनी भाजपासमोर पत्करलेली ही हाराकिरी होती. परंतु आव असा आणला की मी मोठ्या मनाने पदाचा त्याग करीत आहे. शिंदे इतकेच बोलून थांबले असते तरी त्यांची मुठ्ठी बंद राहिली असती. परंतु ते वदले की, ‘भाजपचे वरिष्ठ नेते जो निर्णय घेतील तो आमच्यासाठी अंतिम असेल.’ एका पक्षाचा प्रमुख आपल्या पक्षाचे निर्णय घेऊ शकत नसेल आणि तो अन्य पक्षाचे निर्णय शिरसावंद्य मानत असेल, तर तो स्वत: व त्याचा पक्ष भाजपाचा गुलाम आहे, हेच सिद्ध होते.
इतक्यावर हे प्रकरण थांबले असते तरी बरे झाले असते. परंतु शिंदे यांचे पुत्र खासदार डॉ. श्रीकांत शिंदे यांनी या शरणागतीचे उदात्तीकरण करून मुलामा देण्याचा लाजिरवाणा प्रयत्न केला. खूप अभिमान वाटतो बाबा, अशी टॅगलाईन देत श्रीकांत शिंदे म्हणतात, सत्ता आणि पद हे अनेकदा सार्वजनिक जीवनात वर्चस्व गाजवते. भल्याभल्यांना मोहात पाडते. परंतु शिंदे हे याला अपवाद ठरले. त्यांच्यासाठी जनसेवा व राष्ट्रनिर्मिती हे नेहमीच सर्वोच्च प्राधान्य राहिले आहे. प्रत्यक्षात सत्ता आणि पदासाठी शिंदे यांनी किती खालची पातळी गाठली हे जगभर कुप्रसिद्ध झाले आहे. सत्ता व पदाच्या मोहापायीच त्यांनी शिवसेनेशी गद्दारी करून शिवसेना संपवू पाहणार्‍या भाजपाच्या कच्छपि लागले ते अपवाद ठरले नाहीत. यावेळी त्यांची बार्गेनिंग पॉवर नसल्याने त्यांनी यशस्वी माघार घेतली आहे. त्यांना ९० जागी यश आले असते तर त्यांनी अजित पवारांशी संगनमत करून मुख्यमंत्रीपद मिळवले असते. सगळेच राजकारणी सत्तासंपादनाची शिडी म्हणून जनसेवा करतात. परंतु राष्ट्रनिर्मिती करण्याएवढी उंची अजून तरी शिंदेंनी गाठलेली नाही. पितृभक्त पुत्राला तसे वाटल्यास नवल नाही. त्यांचे शेवटचे वाक्य तर हास्यास्पद आहे, ‘त्यांचा वारसा पुढील पिढ्यांना प्रेरणा देत राहील.’
एकनाथ शिंदेंनी मातृतुल्य पक्षाच्या गर्भावर वार केले, आश्रयदात्या व भाग्यविधात्या पक्षप्रमुख उद्धव ठाकरेंच्या गंभीर आजारपणाचा गैरफायदा घेऊन पक्षाचे आमदार पळवून नेले, हा आदर्श पुढील पिढ्यांना हीच प्रेरणा देत राहील का? आपली तत्त्वं, निष्ठा पायदळी तुडवत पक्षविरोधी भाजपाच्या गुलामीचा पट्टा गळ्यात बांधून मिरवणारे शिंदे पुढील पिढ्यांना गद्दारीचा वारसा देणार आहेत का? पितृप्रेम समजू शकते, कारण ते नसते तर हे खासदार एखाद्या रुग्णालयात सर्जरी करत बसले असते, परंतु, त्यांचे गुणगान गाताना पुढील पिढ्यांना खोटा इतिहास सांगून भ्रमित करू नये, इतकीच अपेक्षा!
