– डॉ. प्रज्ञावंत देवळेकर
प्रश्न १ : मेडिक्लेम म्हणजे काय रे भाऊ?
उत्तर : मेडिक्लेम म्हणजे एका प्रकारचा आरोग्य विमा आहे, जो विमाधारकाच्या वैद्यकीय खर्चावर कव्हरेज प्रदान करतो. यात रुग्णालयात दाखल होणे, शस्त्रक्रिया खर्च आणि इतर वैद्यकीय उपचारांचा समावेश होतो, ज्यामुळे व्यक्ती आणि कुटुंबाच्या डोक्यावर ऐनवेळी आर्थिक ओझे पडत नाही.
प्रश्न २ : मेडिक्लेम काम कसं करतो?
उत्तर : जेव्हा आपण मेडिक्लेम खरेदी करतो तेव्हा आपण विमा कंपनीला नियमित हप्ता अर्थात प्रीमियम भरतो. त्याच्या बदल्यात आपल्याला उपचार, रुग्णालयात दाखल होणे किंवा शस्त्रक्रिया आवश्यक असेल तर विमा कंपनी आपला वैद्यकीय खर्च करते.
पॉलिसीच्या अटींनुसार काही पॉलिसीजमध्ये बाह्यरुग्ण सेवा, डे-केअर उपचार आणि रुग्णालयातला भर्तीपूर्व आणि भर्तीपश्चात खर्चदेखील समाविष्ट असू शकतो.
प्रश्न ३ : मेडिक्लेम पॉलिसीचे वेगवेगळे प्रकार आहेत का?
उत्तर : होय, मेडिक्लेम पॉलिसीचे अनेक प्रकार आहेत जसे, १) वैयक्तिक मेडिक्लेम पॉलिसी : एकाच व्यक्तीसाठी कव्हरेज. २) फॅमिली फ्लोटर पॉलिसी : संपूर्ण कुटुंबासाठी एकाच पॉलिसीमध्ये कव्हरेज जी साधारणतः कमी प्रीमियममध्ये उपलब्ध असते. ३) क्रिटिकल इलनेस पॉलिसी : विशिष्ट गंभीर आजार जसे की कर्करोग, हृदयविकार, किडनी फेल्युअर इत्यादींचे कव्हरेज. ४) टॉप-अप आणि सुपर टॉप-अप पॉलिसी : एकसाथ होणार्‍या मेडिक्लेम पॉलिसीला अतिरिक्त कव्हरेज पुरवणारी पॉलिसी, जी जास्त डिडक्टिबलसह येते.
प्रश्न ४ : मेडिक्लेम पॉलिसीचे फायदे काय आहेत?
उत्तर : मेडिक्लेम पॉलिसीचे बरेच फायदे आहेत जसे, १) आर्थिक सुरक्षा : ऐनवेळी वैद्यकीय उपचारावर होणार्‍या खर्चाचा भार कमी करणे. २) कॅशलेस सुविधा : अनेक मेडिक्लेम पॉलिसीज कॅशलेस रुग्णालयात दाखल होण्याची सुविधा देतात, ज्यात रुग्णाला थेट रुग्णालयात खिशातून पैसे भरावे लागत नाहीत. ३) कर लाभ : मेडिक्लेम पॉलिसीवरील प्रीमियम करकपातीसाठी योग्य असतो, जो आयकर कायद्याच्या कलम ८०ड अंतर्गत लागू होतो. ४) रुग्णालयात भर्ती होण्यापूर्वीचे आणि नंतरचे कव्हरेज : रुग्णालयात दाखल होण्यापूर्वी आणि नंतरचा वैद्यकीय खर्चही काही मेडिक्लेमद्वारे मिळतो.
प्रश्न ५ : मेडिक्लेम आणि आरोग्य विमा एकच काय?
उत्तर : मेडिक्लेम हा आरोग्य विम्याचा एक प्रकार आहे, पण तो साधारणतः सीमित कव्हरेज देतो. मेडिक्लेम मुख्यतः रुग्णालयात दाखल होण्यावर आधारित खर्च कव्हर करतो, तर संपूर्ण आरोग्य विमा पॉलिसीमध्ये बाह्य रुग्ण सेवा, प्रतिबंधात्मक उपचार तसेच इतर अतिरिक्त फायदे, जसे की मातृत्व, दंतचिकित्सा, पंचकर्म यांसारखे आयुष विभागात केले जाणारे उपचार आणि मोतिबिंदू काचबिंदूदेखील समाविष्ट होऊ शकते.
प्रश्न ६ : मेडिक्लेम पॉलिसी खरेदी करताना कोणती गोष्टी लक्षात घेतली पाहिजे?
उत्तर : मेडिक्लेम पॉलिसी खरेदी करताना अनेक गोष्टी लक्षात घेतल्या पाहिजेत जसे, १) कव्हरेज रक्कम : आपल्या वैद्यकीय गरजांसाठी कव्हरेज पुरेसे आहे का? २) नेटवर्क रुग्णालये : पॉलिसीच्या नेटवर्कमध्ये आपल्याला हवी असलेली रुग्णालये आहेत का? ३) बहिष्कृत गोष्टी : पॉलिसीच्या अटी आणि शर्ती वाचून समजावून घेत त्यात काय बसत नाही? ४) वेटिंग पीरियड्स : काही उपचारांसाठी आणि पूर्व इतिहास असलेल्या आजारांसाठी असलेला वेटिंग पीरियड किती आहे? ५) प्रीमियम : प्रीमियम योग्य आणि दीर्घकालीन पटीत परवडणारा आहे का? ६) क्लेम प्रक्रिया : विमा कंपनीची क्लेम सेटलमेंट प्रक्रिया पारदर्शकता आणि सुलभ आहे का?
प्रश्न ७ : पूर्व-मेडिकल आजारांना मेडिक्लेम पॉलिसीमध्ये कव्हरेज दिले जाते का?
उत्तर : सामान्यत: पूर्व इतिहास असलेल्या आजारांना लगेच कव्हरेज दिले जात नाही. अनेक विमा कंपन्यांकडे एक वेटिंग पीरियड असतो, ज्यात पूर्व इतिहास असलेले आजार कव्हर केले जातात. पॉलिसी खरेदी करताना आपल्यास धूम्रपान किंवा मद्यपानाची सवय असेल किंवा गंभीर आजारांचा पूर्व इतिहास असेल तर तशी यथायोग्य माहिती देणे योग्य असते.
प्रश्न ८ : मेडिक्लेम क्लेम दाखल करण्याची प्रक्रिया काय आहे?
उत्तर : क्लेम दाखल करण्याची प्रक्रिया सोपी आहे जसे, अ) सूचना : रुग्णालयात दाखल होण्यापूर्वी किंवा नंतर विमा कंपनीला त्वरित सूचना देणे. ब) कागदपत्रे : रुग्णालयाचे- औषधांचे बिल- तपासण्यांचे बिल, वैद्यकीय अहवाल, ओळखपत्र, रुग्णालयाचे नोंदणीपत्र इत्यादी आवश्यक कागदपत्रांची जमवाजमव करणे. क) कॅशलेस क्लेम : जर रुग्णालय नेटवर्कमध्ये असेल तर कॅशलेस सुविधा उपलब्ध होईल. विमा कंपनी आपले बिल थेट रुग्णालयाला देईल. ड) रिइम्बर्समेंट क्लेम : जर रुग्णालय नेटवर्कबाह्य असेल, तर आपल्याला आधी बिल भरावे लागेल आणि नंतर रिइम्बर्समेंट क्लेम दाखल करावा लागेल.
प्रश्न ९ : मेडिक्लेम पॉलिसी खरेदी करताना वयाची काही अट आहे का?
उत्तर : होय, सामान्यत: मेडिक्लेम पॉलिसी खरेदी करताना एक वयोमर्यादा असते. पॉलिसी खरेदी करण्यासाठी किमान वय १८ वर्ष असावे लागते, तर जास्तीत जास्त वयोमर्यादा ६० ते ७५ वर्षांच्या दरम्यान असते. हे विमा कंपनीवर अवलंबून असते, काही पॉलिसीज ज्येष्ठ नागरिकांसाठी उच्च प्रीमियमवर कव्हरेज पुरवतात.
प्रश्न १० : मेडिक्लेम पॉलिसी नूतनीकरण करता येते का?
उत्तर : अर्थातच होय, मेडिक्लेम पॉलिसीचे वर्षातून एकदा नूतनीकरण करता येते.
पॉलिसी वेळेवर नूतनीकरण करणे महत्त्वाचे आहे, जेणेकरून कव्हरेज चालू राहील. काही विमा कंपन्या आयुष्यभर नूतनीकरणाची सुविधादेखील प्रदान करतात, ज्यामुळे पॉलिसीधारक वृद्धावस्थेनंतरही कव्हरेज ठेवू शकतो.
प्रश्न ११ : मी माझ्या कुटुंबाच्या सदस्यांना माझ्या मेडिक्लेम पॉलिसीमध्ये समाविष्ट करू शकतो का?
उत्तर : होय, अनेक विमा कंपन्या फॅमिली फ्लोटर पॉलिसी प्रदान करतात, ज्यात एकच पॉलिसी संपूर्ण कुटुंबास कव्हर करते. यात पॉलिसीधारक, पत्नी, मुले आणि काहीवेळा पालकांचाही समावेश होतो. ही पद्धत व्यक्तीगत पॉलिसीपेक्षा कमी प्रीमियममध्ये उपलब्ध असते.
प्रश्न १२ : मी वर्षभर आजारीच पडलो नाही तर?
उत्तर : जर आपण एका वर्षात क्लेम केला नाही, तर काही विमा कंपन्या नो क्लेम बोनस (एनसीबी) देतात, ज्यामुळे आपल्या कव्हरेज रक्कमेची वाढ होते. याशिवाय न वापरलेले कव्हरेज पुढील वर्षात ट्रान्सफर होऊ शकते, पण हे विमा कंपनीच्या अटी-शर्तींवर अवलंबून असते.
प्रश्न १३ : मेडिक्लेम पॉलिसीमध्ये सामान्यतः काय बसत नाही?
उत्तर : मेडिक्लेम पॉलिसीजमध्ये सामान्यतः काही गोष्टी बसत नाहीत. १) कॉस्मेटिक शस्त्रक्रिया २) हृदयविकार-मधुमेह अशा आजारांचा इतिहास. ३) स्वेच्छेने केलेल्या जखमा ४) मद्यपान किंवा धुम्रपानामुळे झालेले विकार. ५) मातृत्व खर्च (जर निर्दिष्ट नसेल तर) ६) मेडिक्लेम हा तातडींच्या उपचारांसाठी केलेली सोय असल्याने आयुष उपचार.
थोडक्यात काय तर?
मेडिक्लेम हा अनपेक्षित वैद्यकीय खर्चांपासून आपली आर्थिक सुरक्षा सुनिश्चित करणारे महत्त्वाचे साधन आहे. पॉलिसीच्या अटी वाचून समजून घेणे, कव्हरेज तपासणे आणि आपल्या गरजांनुरुप योग्य पॉलिसी निवडणे महत्त्वाचे आहे. विविध पॉलिसीजची तुलना करणे आणि आवश्यकतेनुसार फॅमिली डॉक्टरचा सल्ला घेत आपला मेडिक्लेम निवडणे!
(लेखक कॅम्प पुणे येथे जनरल प्रॅक्टिशनर आहेत)